14 Mayıs 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 16

DÜNYADA OLUP BİTENLER Beynelmilel Dörtlü konferansa doğru - Ellysees'nin tepesinde, eşhur Zafer Abidesinin hemen aşagısında inerken sağ taraftaki As- toria otelinin yanı başında küçük bir dükkânda sarışın bir kadın başını kaldırdı ve bembeyaz dişlerini gös- terere A a da telgraf geldi, dedi.. Hiç boyle sıkışmamı tık Dükkân "Eastern Telegraph' şir- ketinin bürosuydu. Onun biraz aşa- gısında George V caddesinin köşesin- deki "Western Telegraph" şirketinin memuresi de aynı anda aynı dertten şikâyetçiydi. Hemen hemen bir haf- an beri "collect” telgraf çeken - yani parası sonradan ödenmek üze- re - gazete muhabirleri yalnız East- ern veya Western değil, bütün telg- raf bürolarını dolduruyor ve binlerce kelimelik telgraflar gönderiyorlardı. Bürolar hakikaten hiç bu kadar sı- kışmamıştı. Ama gazetecilerin hak- kı vardı: Pariste dünyanın istikba- liyle sıkı sıkıya alâkalı kararlar alı- yordu. Hadiseler geçen haftanın ortasın- da başlamıştı. Bu haftanın ortasına kadar devam etti. sine mühim faaliyete sahne olmamış- ü. Üç Büyüklerin konuştukları Gecen haftanın başında bütün na- zarlar üç kişiye çevrikti. Biri za- ten Patisteydi: Fransa Dışişleri ba- kanı Antoine Pinay. Ötekiler uçakla Londra ve Washington'dan — gelmiş- lerdi: İngiltere Dışişleri Bakanı Ha- rold MacMillan ve Amerika Dışişleri Bakanı John Foster Dulles. Uç adam, bir çok dünya meselesini halletmeye çalışacaklardı ve itiraf etmeli ki gündemleri hayli yukluydu İki gün müddetle görüştüle Ele aldıkları meselelerin arasın- da Avusturya barışı vardı, Formoza- nın müdafaası vardı, Bandung kon- feransının neticeleri vardı, Japonya vardı, Hindicini vardı, Almanyanın Atlantik Paktına iltihakı vardı. Fa- kat bunların hepsinin üstünde, Dört Büyükler konferansı mevcuttu. Ba- kanlar o meseleye toplantılarının i- kinci gününde, Pazar günü temas ettiler ve hemen bütün gün onunla uğraştılar. Zira bir görüş ayrılığı bu- lunuyordu. İhtilâf İngiltere ile Ame- rika arasındaydı ve Fransa daha zi- yade İngilterenin görüşüne iştirak e- diyordu İngiliz tezi, Dört en büyüklerin buluşmasıydı. 'Yani dörtlü konferans hükümet başkanları arasında olsun ve bunda Amerikayı Başkan Eisenho- wer, Rusyayı Mareşal Bulganin, Fransayı Edgar Faure, İngiltere- yi de Sir Anthony Eden temsil etsin. Dışişleri bakanlarına gelince, onlar ya büyük toplantıdan evvel, ya da sonra toplansınlar. Viyanada Avus- turya Barış andlaşmasının hazırlama- ya çalışan komisyon faaliyetini ta- mlamak üzereydi. iş bitince, Dışişleri Bakanları — Avusturya baş— kentinde mümkün olduğu kadar ça- buk toplanabilirdi. . Her halde esas gaye, Dört en buyuklerın konferansı olmalıydı ve buna Pariste karar ve- rilmeliydi, " ingiliz seçimlerinin rolü İngiltere hükümetinin tezinde, yak- laşan seçimlerin tesirini gormemek imkânsızdı. İşçi partisi seçim kam- panyasını böyle bir Dörtlü toplantına lüzumu noktasında teksif etmişti. Hidrojen bombası dünyayı yok ol- makla tehdit eden bir tehlike halin- de gösteriliyor ve onun kullanılmasını önlemenin tek yolunun Rusyayla an- laşmak olduğu bildiriliyordu. Rusya barış istiyor muydu, istemiyor muy- u? Bunu anlamanın tek çaresi, o- nunla oturup konuşmaktı. İste Işçı— Dört en büyükler Eisenhower - Bulganin - Eden - Faure ler bu konuşmayı temin edeceklerdi. Halbuki Muhafazakârlar görüşmek istemiyorlardı. Bu propaganda İngi'- terede kuvvetlı akisler uyandırıyor- du. Şimdi hükümet, müttefikleriyle uyuşup Dörtlü konferans kararı alır- sa İşçilerin elindeki silâh hükümsüz kalmış olacaktı. İngiliz tezinde Sir Anthony Eden'- in Sir "Winston Churchill'in yerini al- mış Ve hükümet başkanı mevkiine gelmiş bulunmasının da rolü vardı. Sir 'Wnston başbakanken Eden kon- feransın Dört en büyükler değil, Dört dışişleri bakanı arasında olmasında ısrar ediyordu. Hattâ o noktada baş- bakanla 1htılaf halinde bulunduğu bıl— diriliyordu. Şimdi ise en büyü toplantısına taraftar kesilmişti. Amerikanın görüş tarzı Toplantıda Amerika Dışişleri Ba- kanı John Foster Dulles başka bir fîkır beyan etti. Dulles'a göre Öört en büyüklerin toplanması fazla sansasyoneldi ve propaganda gayret- lerine ziyadesiyle vesile verebilirdi. Gerçi Ruslar son zamanlarda bir iyi kampanyasına — girişmişlerdi. Ama samimi olup olmadıkları belli değildi. Bütün arzuları Almanyanın silâhlanmasına mani olmaktı. Şim- diye kadar bunu temin için her yolu denemişler ve daima hüsrana uğra- mışlardı. Şimdi ise "gülümseyen mas- ke" yi tecrübe ediyorlardı. Hemen i- nanmak ve Dört en büyükleri topla- nlıştı. Evvelâ bir araya gelmeliydiler. Hem iki gün içinde bunca mesele halledılemezdı Başkan Eisenhoyver'in ise uzun mü det Amerikadan ayrı kalması muş— küldü. Zira Başkan Eisenhower sa- dece hükümet değil, aynı zamanda - Kraliçe Elizabeth ve M. Coty gibi - devlet başkanıydı da ve o münase- betle bir çok mükellefiyeti vardı. Hükümet başkanlarının — görüşmesi, bugünkü konjonktür içinde küler” bir mahiyetten başka k arzedemezdi. Muallâktaki meseleler toplantı degıldı Mesele bundan iba- retti. Ingıltereyle görüş farkı bun- dan doğuyordu Fransa konferansa mütemayil Fransız — Dışişleri Bakanı Antoine Pinay-in daha ziyade Ingıltereyı destekledıgı görüldü. Fransız umumi efkârı da hükümeti Ruslarla oturup anlaşmaya zorluyordu ve eğer Al- manyanuı silâhlanmasına mani olu- nursa çok memnun kalacaktı. Dörtlü konuşma ise bunu temin edebilirdi. AKİS, 14 MAYIS 1955