14 Mayıs 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 13

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Maliye Toprak Ofisin borçları Her — türlü iktisâdi faaliyetin nihai gayesi insan artırılma- sıdır. Zamanımızın iktisadi anlayışı- na göre insanlar kendi başlarına kal- dıkları vakıt en 1y1 şekilde kendi re- ede fahlarını emediklerinden Devlet ıktısadı hayatın tanziminde büyük rol oynamaktadır. Devlet bu yüzdendir ki yalnız memleketimizde değil, fakat birçok memleketlerde de vatandaşlarının emek mukabilinde el- de ettikleri mahsullerin değerlendi- rilmesinde büyük rol sahibidir. Bu rol bilhassa zirai sahada diğer ikti- sadi sektörlere nazaran daha belir- lidir. Çünkü zirai sektör diğerlerine nazaran hem daha külfetli, hem de çok memleketlerde nisbi pay bakı- mından daha büyük yer işgal etmek- Ustelık elde edilen hasılat in- san emeği kadar, emek dışı faktör- lere de bağlıdır. Çunku tabiat ve ha- va şartlarının oynadıgı rol pek bü- yüktür, işte bunun için zirai sektör- de çalışan vatandaşlar daimi olarak baht ve talih oyuncusu olmak duru- mundan kurtarılmak istenmiş ve çok memleketlerde bizim toprak ofisimi- ze benzer kurumlar meydana getiril- miştir. Bu kurumlardan maksat bol- luk yıllarında toprak mahsulleri fi- yatlarının düşmesini önlemek, kıtlık yılları ıçın bolluk yıllarından memle- ket ihtiyaçlarım tatmin edecek kadar elde stok bulundurmaktadır. Bu iki gayenin yanında tali mahiyette ol- makla beraber gene ehemmiyetli bâ- zı gayeler de sayılabilir: çiftçiye to- hum temini ve tohumların ıslahı gi- bi. Memleketimizde umumi nüfusun yüzde sekseni koylerde yaşadığından ve köylülerin çoğu da maişetlerini zirai faaliyetlerden temin ettiğinden zirai mahsuller baremi eski iktidar zamanında barem eskisinden de daha yüksek tutularak istihsal teşvik edil- mek istenmiştir. Neticede çeşıtlı fak- törlerin de yardımiyle zirat istihsal artmış ve bu artışa paralel olarak Toprak Mahsulleri Ofisinin Merkez Bankası Portföyündeki hazine kefa- letini haiz bonolarının da hacmi ka- barmıştır. Eğer bu finansman meka- nizması arızasız bir şekilde işlemiş olsaydı sene sonlarında veya mahsü devreleri sonunda Toprak Ofisin kısa vadeli borçlarının ödenmiş olmaları gerekirdi. Zira bu borç 'senetleri kısa vadelidir. Halbuki işler normal yol- dan yürümedi; çünkü Toprak Ofis, mahsulleri Dünya rayicinin uzerınde bir fıatla satın alıyor ve bunları an- cak dünya rayici üzerinden satabili- yordu. Uzun yıllar bu şekilde işliyen mekanizma sonunda Toprak Ofisin. Merkez Bankası nezdindeki pasifi gittikçe kabaran bir seyir takip etti ve neticede Toprak Ofisin borç senet- leri son dört yıl zarfında başa baş AKİS, 14 MAYIS 1955 bir artış gösterdi. Eskiler "her ikti- dar kontrol edilmelidir, zira kontrol edilmiyen iktidar kötülük yapmak temayülündedir" demişlerdir. Toprak Ofisin bonolarının artması da uzun yıllar Toprak Ofisine temin edilen kolayca borçlanma yoluyla bu teşek- küle sağlanmış olan borçlanma selâ- hiyetinin suistimalinden başka bir netice tevlit etmemiştir. Yani kolay- ca hazırlanan borç senetleri mukabi- linde Merkez Bankasından her sefer yeniden borçlanmak mümkün olmuş ve zararına çalışan bir müessesenin yaşamasını temin Merkez Bankasının emisyonlariyle karşılandığından ne- tice enflâsyonist olmuştur. Bu durum karşısında iktisat ve maliye ilmi üzerinde ilgi — sahibi memleket münevverleri fırsat bul- dukça kaleme sarılmışlar ve Toprak Toprak Ofis Mirasyedi Ofisin finansman tarzının kötü ne- ticeleri " üzerinde uzun uzadıya dur- muşlardır. Çünkü onların noktai na- zarlarına göre zirai mahsullere nor- mal piyasa şartlarında taayyün ede- cek fiyatlara nazaran daha yüksek fiat tayin, edilebilir, iktisat politika- sının sosyal gayeler güttüğü haller ve anlar mevcuttur. Lâkin böyle bir gaye güdülürken hem hazıneye hem de milli iktisada asgari kulfet tahmıl edecek yol seçilmelidir. Şim dar seçilmiş olan yol, seçılebılecekle— rin en kötüsüdür. Çunku enflasyon vergilerin en gaddarıdır Fikirler bir kere ortaya atılmaya dursun; zaman onları erdire erdire 'herkesin görünce ağzını - sulandıran bir meyva haline getirir. Bu sefer de öyle olmuş ve hazine kefaletini haiz bonoların Merkez Bankası Portfö- yünde kabarması yerine Toprak Ofisi zararlarının — Bütçed kapatılması şıkkı tercih edilmeğe — başlanmış ve bu hususta bir kanun tasarısı hazır- lanmıştır. zırlan asarıya dair edinilebilen bilgiler bir yandaft Ofis açıklarının bütçe yoluyla telâfi edileceğini bildirirken, diğer yandan da birikmiş Ofis bonolarının donduru- lacağını ve hükümetin Toprak Ofisi borçlarını Merkez Bankasının kazan- cinden hissesine düşen paylarla ödi- yeceğini haber vermektedir. Toprak Ofisin zararlarının bütçeden telâfisi- nin memleket ekonomisine eskisini nazaran daha az külfet yükliyeceği aşikâr olmakla beraber bilumum dev- let gelirlerinin bilamum devlet gider- lerine karşılık teşkil edeceğini söy- liyen ve önceden herhangi bir tahsisi meneden bütçenin ademi tahsis pren- sibi karşısında Merkez Bankasından elde edilecek kazançların donmuş borçların tasfiyesine tahsis edilmesi demi tahsis prensibiyle ne dereceye kadar bagdaşır dogrusunu isterseniz biz bunu pek anlıya madik. Ticaret Yeni bir tevzi şekli Enflâsyon bir bakıma daimi yükselmeleri devresi demek o ğundan bazı mallar kolaylıkla piya- sadan çekilmekte ve karaborsacılar piyasadan kaçırdıkları mallar üzerin- den kendilerine büyük kazançlar te- min etmektedirler. Normal piyasada, iş sahiplerinin verdikleri malümata göre, kalayın kilosunun ithalâtçı top- tancı kârlarından ve hattâ peraken- deci kazancından sonra müstehlikin eline yirmi liradan daha yüksek bir fiyatla geçmemesi gerekir; lâkin ka- raborsada kalay seksen lıraya satıl- maktadır. Sümer Ban mi kâr hadlerine göre mamullerini satan 'bir müessese olduğundan bohçacı kadın- ar her gün kapısı önünde kuyruk ol- maktadırlar. Bunun için Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı hakiki ihtiyaç sa- hiplerinin ihtiyaçlarının tatmini için bir tebliğ yayınlamıştır. Buna göre: 1 — Hangi malların tevzie tabi tutulacağı Bölge Ticaret Müdürlük- lerine bildirilecek, vilâyetlerin yaçları — tesbit olunacak ve mevcut malların miktarlariyle mütenasip bir şekilde tahsisler yapılacaktır 2 — Valilikler, Vilâyetlerine ayrı- lacak malları usulü dairesinde seçe- cekleri mutemetleri vasıtasiyle ala- caklardı 1layetlere tahsis olunan he- yetler vasıtasiyle bütün vilâyet hu- dutları içindeki ihtiyaç sahiplerine tevzi olunacaktır.' — Mal tahsisi için İktisat ve Ticaret Vekâletine yapılmış -müraca- atlardan sırası gelmemiş ve is'af e- dilememiş olanları üzerinde 5.5.1955 tarihinden itibaren muamele yapıl-