1 Mayıs 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 21

snl intihap ettik. Mamafih bu basit misalden de paranın piyasıda. mu- ayyen bir sür'atle tedayöl ettiği görülmektedir. Parar nn İşdavül sür'ati muuyyen bir müddet zarfında, ayni para vahidi İle yapıları mübaele adadi ile taayyür eder. Meselâ İngillerede paranın tedavül sür": ıti, Dürkiveden, şe- hirdeki sür'atı köyden daha fazladır. Emtea iktis sadiyatı ne kadar inkişaf et- miş iste, paranın tedavül sür'ati da o kadar fazla olur. Bi naenaelayh para miktarına, Hpkı emtea miktarı va fiyat Seviyesi gibi, sür'at tedavülün do tesiri admaktadır. Tedavül sür'ati ne kadar Tazla İse piyasanın muhtaç ol- duğu parı miktarı da o nisbette azdır. Parn no kadar yavaş tedavül edi- yarsa, yani tedavül sür'ati ne kadar az İse, piyasada o nisbette çok paraya müuhtaçtır. Sehirde, köye nazaran paraının sür'atini iki misli fazla faraze- delim. Bu takdirde şehirde mübadele için iki misli ax paraya lüzüm var- dır, * — eş y pap seeteı Görüyoruz ki, piyasının muhtaç olduğu paranın miktarını üç âmil tayin etmektedir: Emlen miktarı, flyat seviyesi, tedavül sür'ati, Yalnız hu ümil- lerin içinde sür'nti tedavül maküs istikamette — tesirini göstermektedir. Millf iktisalta bu üç âmilin muhtelif kambinezonlarma tesadül etmek mümkündür. Meselâ: X şehrinde mühadeleye arzolunan metaların Y kö- yünden 10 misli fazla, fiyat seviyesinin iki mişli düşük, sür'ati tedavülün de beş misli fazla yani X şehrinde bir pura vahidinin X köyüne nazarın mu- ayyen bir müddet zarfında beş defa dnha fazla muamele yapmukta oldu- ğunu farzedelim. On misli fazla meta on misli fazla paraya lüzum göstere- cektir. Fiyatların iki misli düşük olması, paâara miktarını iki misli, tedavülün beş misli fazla olması du, heş misli azaltacaktır. Netlcede X gehrile Y kö- yünde tedavüle Kizim olan para miktarı müsavidir. Binacnnleyh kalde ola- rax diyebiliriz ki, piyasanin muhtaç olduğu para miktarı, vasali flyat se- viyeslle ömten möktarı hasil zarbının sür'ati tedavüle Lbaksiminder. elde edi- len harici kısmete müsavldir. Bir memlekette 1.000 adet metatı tedavül eftiğini, fiyalın 10 lira ve tedayül sür'atının da 20 olduğunu farzedelim. Bu takdirde piyasanın muhtaç olduğu para miktarı (her para vahidini bir lira kabul edersek) müsayi 500 dir, (1.000Xx10: 20—000). Bir para vahidi İle muhtelif muameleler yapılabildiği gibi, bir tek mata da muhtelif muamelelerin mevzuu olabilir, Meselâ Ahmet, Mehmede yirmi li- raya bir çift çizme satmıştır, Mehmet bu çizmeleri Hüseyine, Hüseyin de diğer birine ayni fiyata salar, Demek ki, bir çift çizme, Üç muamelenin mevzuu olmuştur. Fakat bu üç muamele için 20 liraya değil 60 liraya Jü- züm gürülmüşltür. Binavnaleyh emtea da muayyen vir süz'atle mühndolo edilmektedirz. Bmteanmm tedavll sür'atı muayyen bir müddet zar'ında bir nevi metam mevzu olduğu muamalalarin miktarile tayyün eder, Emteanın sür'ati tedavülü arttığı nisbelle piyasada paranm miktarı dan tezayüt et- mektedir. Azaldığı zaman bunun maküsu cereyan eder. Buraya. kudar tesbil ettiğimiz &milleri bir Tormüle irca edelim. Piyasanın muhtaç olduğu para miktarımı P, emtea miktarmı E, vasati fiyat seviyesini F, purarın tedavül sür'atini S, emteoanın tedavül sür'atini 8" ile ilade eder- sek piyasanın para ihtiyacı iİle para miktarı arasındaki münasehetin düs- turunu şöyle kurabiliriz: 21