1 Mayıs 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 23
tavassat etmek» itibarile #foriksiyanel» bir vasıf taşıc. Para aslında tâbi bi unsurduür. Bunun için ister kâğıt, ister altın para rejiminde olsun paranın kıymetini daima konjonktüriün umumi seyri içinde mütalea et- mek zaruretindeyirz. Çünki: paranmımn iştira kuvvetini tayin eden âmil, piyasanın umumi vaziyetidir. Bu iddiamızı tavzih etmek için kâğıl para rejiminden bazı ihtimalleri aıralayalım : 1 — Kâğıt paranın mikdarı pek fazla arttığı halde istira kuvveti sabit kalabilir. Hattâ tereffil dahi eder. Çünki bu takdirde <«kağrt paranın tezayüdü, tedacül eden emtia, mikdarının aynı niabette artması, nara tedavü! sür'alinin aynı nisbetle azalması, yahut kredinin aynı nisbet ı!ahı'linde daralması ilh. ile kompanse edilıııiş olabilir» (*). raz — Kâğıt paranın m'kıdarı pek fazla tenakus elliği halde iştira kuv- veti sabit kalabilir. Hatdâ sukut dabhi eder. Bu takdirda 3kâğıt para mihdarının tenakusu, tedavül eden emtia mikdarının aynı nisbelte a- zalması yahut para tedatül sür'atinin aymi nisbetlte artması ilh. ile te- lâfi edilmiş olabilirr (**) 3 — Kâğıt para mikdarı değişmeden dahi paranın iştira kuvvati sukut veya tenakuk edebilir. Bu «Keyfiyet muhtelif matalarır mihdarının a- zalmasından (yahut coğalmasından) vahut 'emtia kiymetinin düşme- sinden (yahut yükselmesinden) yahut kredinin daralmasından (yahut grnî._»[uınce.-"uden) yahut ta paranin tedavül sür'atinin artmasından ( ya- hut #a azalımasından) ilh. tevellüt etmiş olabılir. (***). Bu saydığımız İhtimallerde Devletin piyasanın ihtiyaçlarını fevkalâde geride bırakacak derccede, yani piyasanın istiap hacminden çok Fazla ve mülemadi emisyonlar yaptığı anormal devirleri nazarı itibara al- madık. Böyle devirlerde hakikaten kâğıt paranın kıymeti, mikdarile taayvün eftmaktadir. Fakat Devletin anormal surette emisyon vapmı anehi- ğ yahult emisyonlarını piyasanın elâstikiyetine inti ibak etvlirdiği yerler- de ve zamanlarda paranın mikdarile kıymeti arasında bir münasebetin mevendiyetini kabule imkân yoktur. Bunun için « «İ. Fischer> in faormü- lünü ancak Devletin bas döndürücü hir şekilde para ihraç ettiği zaman- larda kullanmak mümkündür. Altın para rejiminec gelince: Para mikdarile kıymaeti arasındaki rahıla- sızlığı bilhassa altım para rejiminde daha vüzuhla görürüz. Altın para rejiminde «piyasada F.atların yüksek veya alçak olması, tedaoülde ax vcya cok para bulunmasından değil, piyasada paranın çok veya az ol- ması, fiatların düşüh veya vüksek olmasından mütevellittira (*” ). Altın para rejiminde, para piyasanın ihtiyaçlarına otomalikman inti- bak aderek para mikdarile piyasa arasında tam bir muvazene tecssüs eder, Piyasada ticari ve sınmi faaliyetler daraldı mı altın para piyasa- dan çekilir, Piyasa genişledi mi altın para takrar piyasaya avdet eder. Çünki: Piyasada meselâ emtin hareketleri azalınca altım paranın ihli- yaçtan fazla kalmasile külçe altına nazaran kıymeti azalacağından al- 'Trahtenberg T Küğil para &. 244. ILI, ünçü tabından, 1A35 (**) Kesu &. 245 (*"*) Keza, 8. 215. C9 K, Marx, Zur krltik der politizclien Ökonomie. &. 05. 10925 senesi Labından. 28
