1 Şubat 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 36

Şu halde ne yapmalıyız? Yukarıda dedik ki, tediye ve ticaret müvazenelerinin konirolü- ne geçilmezden evvel, Türk parası, gerçi başıboş fakalt harici ticaretimiz tarafından idare olunur bir para idi. Yani bir nevi idareye tâbi idi. Fakat bu idarc, bizim elimizde değildi. Halbu- ki, şî;nı“. onu, kendimiz idare etmek istiyoruz. Bunun da şim- diye kadar bir tek usulü tesbit edilmiştir: parayı Merköz ban- kası tarafından sevk ve idare etmek. İyi ama, bir Merkez bankasının her hangi bir parayı sevk ve idare etmesi için o memleketteki iktisadi faaliyetlerin ileri bir iktisadi safhaya göre cereyan ctmesi lâazımdır. Yani o memleke- tin kapitalist bir bünyeye malik olması lazımdır. Böyle bir bün- yede banka ile banka kredisi ve borsa ile borsa muameleleri, memleketin bütün işlerini idare ederler. İskonto burgusunu ne tarzda işletmek lâzımgeldiğini, Merkez bankası bilir, çünkü ö- nünde hem sermaye piyasasına, hem para piyasasına hem de fiat hareketlerine dair sarih rakamlar vardır. Ve bu rakamlar, memlekelin bir ucundan diğer ucuna kadar caridir. Kapalı za- ti iktisat mıntakaları kalmamıştır. Faiz esası 76 3 mevduat fai- zinden 9o 50 hatlâ 100 murabaha faizine kadar yüz basamak- h bir merdiven trmanmağza mecbur değildir. v. s. v. s. Memleketimiz, ne yapalım ki böyle bir memleket değildir. Böy- le olmayınca, bir merkez bankasının normal ve malüm kaidele- re göre işlemesine de imkân yoktur. Ne kredi bankalarının cüz- danları ne de merkez bankasının mükerrer iskonto cüzdanı bir hakikat ifade eder. Bir kaç büyük şehrimizin ticari senedat mu- amelesine uygun gelen iktisadi hayatı bütün memleket parası- nın idaresine esas teşkil edemez. Yalnız sorabilir miyiz? Senet, sehim, tahvil gibi kelime ve mef- humların ardında ne vardır? İş ve istihsal, İyi senet ve iyi aks- yon, sağlam iş ve kârlı istihsal demektir. Şu halde, bir taraftan iktisadımızı kurmak ve bir taraftan da Türk parasının idare- sini elimize almak için, kapitalist şartların tekevvününe kadar bekliyecek miyiz? Haydi bekledik, yukarıda, para bakımından saydığımız uygunsuzlukları nasıl kaldıracağız? Parayı idare c- derek. Şu halde bütün davayı böyle bir çıkmazın içine mi s0- 86