1 Şubat 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 32

adül ettiği için, paranın kıymetten düşüsü gerci kronik fakat muntazam ve oldukça gayri mahsus bir seyr takip ediyordu. 1929 senesine kadar, 1929 da, ithalât ticaretimiz, gümrüklerin yükselmesinden evvel o malüm olan mal stok etmek - teşebbü- süne giristi ve paramızın birdenbire ve beklemediğimiz bir niz- bet dahilinde düşmesine sebep oldu. Hükümet, derhal hareke- te geçerek, memlekette, ilk defa olarak ftediye muvazenesi kon- trolünü tatbik etti. Merkez bankamız henüz olmadığı için, bu işi, hükümet namına bir Bankalar konsorsyomu idare eyledi. Paramız arlık evvelkinden gayri bir rejime tâbi olmağa baş- lamıştı. Aradan bir müddet geçti. Memleketin hascamadde ve ziraatçi ol- maszı, tediye muvazenesi tıkaçlarını zorlamağa basladı, Ve mu- vazeneyi gine bozdu. Bu sefer muvazeneyi hem para ve hem de emtia cihetinden temin etmeğe çalışmak lâzımgeldi: Kontenjan rejimi ilân olundu. Daha o zaman, Hakimiyeti Milliye'de arka arkaya neşrettiğimiz yazılarda, keyfiyeti tetkik etmiş ve her iki tedbirin de, ancak bir iktisadi inşa programına derhal tevessül edilirse tam tesirleri- ni gösterir ve memleketin hayrına işler kombine bir cihaz teş- kil edeceklerini işaret ettik ve böyle bir inşa programına muva- zi olarak gerek ithalât gerek isc ihracatın mümkün olduğu kadar hem tekelden hem de memleketlere göre idare edilmesi lüzumu üzerinde ısrar eyledik. O günden bugüne kadar, gene epey bir zaman geçti. Bu müddet * zarfında, Türk parası, acaba ne gibi hususiyetler arzetti? Gaye, Türk parasını 1 lira — 12.06 frank üzerinden tutmaktı. Aksi takdirde paramızın salın alma kuvveti hem içpazar hem de dışpazar maddeleri için düşecokti. İçpazar maddelerine göre, Türk parasının satın alma kuvyetinin değiştiğini şundan anlıyoruz ki, gıda maddeleri ilk tedbirlerin alındığı tarihe nazaran 1/3 ine indi. Bunun sebebini dışpazar maddelerile paramız arasındaki münasebette arayalım, Eğer sı- kı bir tediye ve ticaret muvazenesine gidilmeseydi, dışarıdan, bize lâzım olduğu kadar mal ithal edecektik. Fakat memlekaetin ik- tisadi bünyesi, buna ötedenberi salih olmadığı için yani satın aldığımız malların kıymeti satmakta olduğumuz malların kıy- 92 a