1 Nisan 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 39

mirdeki fabrikalarırı tesis hacmının küçüklüğüne rağmen rasyo- nellik derecesi İstanbula nazaran daha yukarıdadır. Edirnede istihsalin sermayeye nisbetle azlığı fabrika adedinin çokluğundan yani fabrikaların ufaklığından başka buranın iktisadi ve coğra- fi vaziyetile de alâkadardır. Konyada makina ve bina sermaye leri arasındaki nisbet fena bir şekil gösterdiği halde istihsalin sermayeye nisbetindeki yüksekliğin buradaki işçi yevmiyesinin düşüklüğü, kâr ve diğer masraf normalarının aşağılığı dolayasi- le fazla rekabet kabiliyetinden ileri gelmektedir. Memleket içe- risine ve şarka gidildikçe sermaye ve istihsal arasındaki fena nis- betin arttığı ise aşikâr olarak görülmektedir. Bu tetkiklerimiz bizi şu neticeye isal eder: Makinalı değirmen sa- nayimiz henüz büyük şehirlerimizin hududunu aşacak bir vüs'- at ve mevcut eski değirmenleri kısmen olsun ortadan kaldırabi- lecek bir rasyanellik derecesi ihraz edememişlerdir. Adet, ser- maye ve istihsal fiyatı itibarile çok parçalı ve hattâ ayni iktisa- di ve coğrafi şartları haiz mıntakalarda bile çok bambaşka şe- killer irae etmektedirler. Bunları bu parçalı ve gayrı iktisadi istihsalden kurtararak hep bir örnek, hep bir fiyatta istihsale sevkedebilecek yegâne kuvvet buğday ile heraber bu sahayı eline alacak olan Devletin tanzimi olacaktır. Bu hususta en kat'i misali vermek için gene istatistik kitabının rakamlarına müracaat ediyordum. Meselâ Devlet inhisarı altında bulunduğu için tan- zim edilabilen alkal sanayiinde yalnız 11 müessesenin istihsal ettiği alkolün kıymeti 13,8 milyon liraya baliğ olmaktadır. Be her müessese için 1,25 milyonluk bir istihsal, Vakıâ alkolün fi- yat tesekkülü Devletin inhisarında olduğu için bu miktarlar bu sebepten yüksek bulunduğu iddia edilebilirse de satış fiyatı bir kaç misli azaltsşa bile beher müesseseye isabet edecek istihsal kıymeti vasatisi diğer sanayideki müesseseler vasatisinden mut- laka çok yüksek bulunacak keza rasyonellik derecesi de o derece yukarıda olacaktır. Bir çok yerlerde bizzat sahiplerinin dahi teşne bulunduğu Deyvletin müdahele ve tanzim siyaselidir ki, memleketimiz için en hayati meseleyi teşkil eden buğday ve un işimi halledilecektir. ———0 —— ——— A