1 Nisan 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 28
Bazı memleketler, tediye muvazenesini kontrol ederek emtia mübadelesini serbest bırakmışlar; bazıları ise ticaret muvaze- nesini kontrol ederek tediyeleri serbest bırakmışlardır. Fakat çok geçmeden anlamışlardır ki. tediye muvazenesi ile ticaret muvazanesi. birbirleri üzerinde o kadar mücssirdir ki. bunlar dan yalnız birisinin dağrudan doğruya diğerinin ise kontrol edilen muvazene vasıtası ile kontrol edilmesi hem gayri kâfi, hem de bazan zararlıdır. Ve bununm üzerine. çifte-kontrol metv- du doğmustur. Meselâ bizde ve Almanyada, her iki muvazene de kontrol edilmektedir. Fransada, daha ziyade ticaret muvaze- nesine ehemmiyet verilmektedir. Şüphe yok ki. muvazenelerin kontrolü meselesinde en mühim rolü. memleketlerin iktisadi hünyeleri oynamaktadır. Nitekim umumi bakımdan olan ticaret politikasında dahi, memleketlerin cen fazla müsaadeye mazhar millet» esasını yahut «iki taraflı anlaşma» esasını tercih ctmeklie israr eylemeleri de bundan do- layıdır. Demek oluyor ki. liberal iktisat devrinin «serbest ticaret» esası gibi «en fazla müsazdeye mazhar millet» csası da sarsılmış ve ortaya bütün bir adış-ticaret ilmi» çıkmıştır. Bu ilina. son şeklini bulmamış olmak ve milli iktisat bünyelerine mütemadiyen ârız olan değişiklikler ile birlikte mütemadiyen tahavvülâta uğra- makla beraber, mevcuttur. Ve kaide olarak istikametini. şu iki birbirine zıt zarnretten almaktadır: 1. — İstihsalde ferdiyetçi esası muhafaza etmek; a. Ferdiyetçi esasa hiç te mülâyim davranmayan yeni beynelmilel mübadeleyi elden geldiği kadar tanzim etmek. Tediyelerde. basit bir döviz kontrolünün kâfi gelmiyerek klering gibi daha şamil ve daha mütcaddi bir usule baş vurulması, ticaret muvazenesinde, gümrük himaye ve memnuniyetlerinin kâfi gelmediğini görerek kkezm samil ve müteaddi olan korten- jan usulüne geçilmesi. hep bu birbirile telifi son derece müşkil olan yukarıki iki zaruretten gelmektedir. Serbest ticaret devrinde: bu iki unsur arasında tezat yoktu. Bi- lâkis. tam bir mütabakat vardı. Dış-ticaretten anlaşılan mânâ şu idi ki. ferdin hak ve mes'uliyet çerçevesi dahilinde istihsal edilmiş olan emtea keza ferdin hak ve mes'uliyetleri kanalından 28 - » — wım> e p. H d t bt » d ea * — — y p a A F — w — —H M T - iÂÖf 6 e A Zei M AAA b
