1 Nisan 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 10

Obiektif ilimde iyi veya fenanın, yerini içtimai kanuniyetlere yani zaruretler ve sebebiyetler zincirine bırakması lâzımdır. Burada müderris vazifesi artık sadece cümhuriyetin saltana ta iyi veya fena bakımından üstünlüğünü ispat değil, fazla ola- rak saltanat müessesesinin, cemiyetin tarihi seyri içinde mut lak bir halk hakimiyetine istihalesi sayrini izah etmektir ve bu izahını Türk şeniyetinin tarihi akışile telif eyliyebilmektir. ©D İnkılâp mefhumunu izah ederken, hemen bütün müderrisler bu mefhumun ihtilâl veya isyan gibi içtimai ayaklanışlarla olan mukayesesini vermeğe çalışacaktır. Meselâ Mahmut Esat B. inkılâp ve ihtilâl için yalnız bir kelime kullamırlar: İhtilâl — revolution. İhtilâl, Mahmut Eszat Beyefendinin evveldenberi sevdikleri ve kullandıkları bir kelimedir. Kendileri inkılâbımızı izah ederken bu kelimenin manasını bütün ansiklopedilerden veya bazı mü- tefekkirlerin eserlerinden naklettiler ve neticede hulâsa olarak: «bir camianın devlet ve hükümet sistemlerinde husule gelen sert ve şiddetli değişikliklerdir. Bunlar ya kısmi, ya tam olur. Tam ihtilâl iktisadi, içtimai, siyasi.. ve diğer cephelerde husule gelen değişmedir» buyurdular. Fakat bu tarif de misaller arasında epey karıştı. Meselâ kendilerine göre bizdeki son sanayi hareketi de bir ih- tilâldir. Fakat bu taktirde inkılâbımız devam eltltiğine göre, inkılâp saf- larında çalışanlara hâlâ ihtilâlci denileceği gibi, ayni suret- le bir çorap makinası satın alan, yahut daha büyükçe bir fabri- kator, yahut bu kurulan sanayie faizle para yatıran, yani sanayi sermayesini veren yahut kısaca bu makinalarda çalışan- lar da birer ihtilâlcidir. Halbuki bukadar geniş bir ihtilâl çer- çevesinin bizzat Mahmut Esat Beyefendiye de hoş görünmiye- cegine biz kaniiz, Kaldı ki kanaatımızca ne makınacı, ne işçi, ne faizci ihtilâlci olmadığı gibi bizzat inkılâbı yürüten kadro, yani inkılâpçı unsurlarımızın heyeti mecmuası da şimdi ihtilâl- ci değildirler. Biz artık ihtilâl içinde yaşamıyoruz. Fil- vaki meselâ Fransızcada ihtilâl ve inkılâp mefhumları siya- nen <rövolution» kelimesile ifade olunurlarsa da bizim dilimizde bu kelimeler bariz bir surette birbirlerinden farklıdırlar. 10 —e « « Hi G b T Bo Ü6 60 —e V — p ypeğ W y yt Ça ——— e e —