1 Nisan 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 21
vasıtasına olan ihtiyacını karşılamaktadırlar. Piyasada muame- lelerin texzayüdü nisbetinde bankaya marzolunan #senetlerin ve bunların mukabilinde piyasaya çıkan vasıtaların miktarı aurtar. Fakat iskonto suretile piyasaya çıkan tediye vasıtaları: senetle- rin itfa zamanı gelince mekanikman tekrar bankaya avdet ettiğin- den piyasada bir tediye vasıtası fazlalırı hissolunmaz. Hususi bankalar, kendi mevcutları kâfi gelmeyince, ellerindeki senetleri, Merkez Bankalarına iskonto ettirerek, mütemmim tediye vasıtası temin etmiş olurlar. Binaenaleyh piyasada tedavülde bulunan tediye vasıtaları hacmı, milli iktisadiyatın iş hacmı ile takyit edilmiştir. İş hacmı genişlediği nisbatte para hacmı ve paranın tedavül sür'alı artar. Daraldırı nisbette bunun aksi ce- reyan eder. Bugün Türkiyede bankalarda teraküm eden mev- duatın pek mühim bir kısmı. piyasada iş bulamıyarak banka ka- salarına istirahata cekilen tediye yasıtalarından ibarettir. Mem lekette hususi işlerin hacmı genişlediği takdirde hu müterakim vasıtalar. tedricen tedavül kanalına akacak ve aktif fonksiyon- larmı ifa edecektir. Cümhuriyet Merkez — Bankasının bngü iskonto muamelesi yapmamasının sebenlerinden belki biri de piyasada muamele hacmının bugünkü darlığıdır. Millf piyasalarımızda muamele hacmının genislediğini, yani bir konjunktur yükselişi olduğunu farzedelim. Piyasada is hacımı itti- sa edince. banakalardan piyasalara kredi şeklinde bir tediye yasşsıtası a.kl;ıl buşllyncnkhr. Husust bankalar talen İ—:arşmında mevcutları kifayet etmeyince, cüzdanlarımdaki senetleri Mer- kez Bankasına da iskonto ettirerek mütemmim tediye vasıltası tedariki mecburiyetinde kalacaklardır. Merkez Bankası da bu müesseselerin ihtiyucınl kur!şıli_ımuk için müracaal nisbetinde emisyon yapacaktır. Reeskont edilen senetlerin itfası zamanı gelince. ihraç edilmiş olan banknotlar. kendiliğinden bankaya avdet ederek tediye vasıtası miktarile iş hacmı arasındaki mu- vazene bozulmıyacaktır. Görülüyor ki- Merkez Bankasının bu- radaki rolü, bir kredi yaratıcısı, hususi mütesebbisler tara- tarafından yapılar işlere para kaynağı olmaktır. Böyle bir ihti- yaca tekabül etmeyen bir Merkez Bankasının esasen milli ikti- satta hikmeti vücudü yoktur. Yukarda izah ettizimiz mekanizma, piyasada kendiliğinden. in- 21
