1 Nisan 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 27
— bu hadiseyi şiddetle vatetmektedir. Diyorki, <paranın veya mevduatin tedavül sür'ati, paranın veya kredi vasıtalarının tedavül sür'atine tâbi değildir. Paranın veya kredi vasıtalarının mikdarı çah iken tedavül sür'atinin başka, az iken başka olmasını icap ettirecek bir sebep gös- terilemez (**'). Kemmiyetçilerec memlekete gu vaya bu sebapten dolayı para girdiği takdirde memlekattaki paranın mıkdarı artar ve bu paralar derhal em- tia İştiraatına sarfedileceği için piyasada talep artar ve Fiatlar ykaclır. Fakat memlekete her giren para acaba sarfodilir mi? Memlekete her giren para sarfedilmediği takdirde omnlia fiatlarında hiç bir tahavvül olmiyabilir. Fazla para bilfiif tadavül eden paranın değil hifzedilmek te olan paraların mikdarına tesir edebilir. Bir misal verelim: Tüccardan Camızeızada Mahmat efendi, dünya piyasalarında emtia fi- atlarında görülen bir tereffüden istifade etmek için derhal emlia ihraç ediyor. Temin olltâğ? kazanca mukabil memlekete fazla para getiriyor. Kemmiyet nazariyesi tüccar Camızcıxade Mohmet efendinin kazandığı bu parayı derhal emtia iştirantına sarfettiğini farzctmekledir. Fakat böyle hir faraziyenin geni hadiselcre uyacağını zannetmiyorux. Cünki Mehmet efendi kazandığı paraları harcıyacağımna pekalâ bankada hifzedebilir. Memlekete giren her para tedavül kanalına dahil olmadı- fı müddetce fiatlara mitessir olamaz. Tedavül haricinde kalurak hifx- edilir. Bu takdirde naranm istira kuvveti de sabit kalır. Görülüyorki, pava mikdarının toezayüdü ile para az veya çok nisbetlerde biyasadan çe- kilmekte vani tedavül sür'ati yavaşlamakta, para mikdarının tenakusu ile de piyasadan çekilmiş olan paralar tekrar piyaszaya avdet eimekta yani paranın tedaviil süşr'ati artmaktadır. Binacnaleyh paranın steda- vül aür'ati para mikdarının bir fonksiyonudur: (*) ve aynı zamanda para mikdarına maküsen miltenasip olarak ve para mikdarının değişme sinden mütevellit tesirleri telafi (ııo:ıl!ınh:vı':) eden bir âmildir. :O1hmer Spanns n çok haklı olarak üşaret ettiği gibi dedavül sür'a &nin para mikdarı yanında müstakillen tahavvül ettiğini kabul etmek, deveratıı demi mülalen etmek için halbin darabanını durdürmiya ban- zere (**). Meseleyi birde kredi bakımından mülalenr edelim. Acaba P' kemmiyati, P kemmiyetile miitenasibaen mi artmaktadır? İktisadi hayatta ekseriyelt- le P nin azalmasilç P' nin coğaldığı ve P' nin azalmasile P nin çoğaldı- ğı görülmaktedir. Neticede para mikdarının değişmesinden mülevellit tesirler mihaniki olarak todavüldeki kredi vasıtalarının tahavvülü ile telâfi edilmektedir. Kredi mikdarı paranın mikdarına tâbi olmadan pek büyük tahbavvüller temevvüçler gösterebilir. Meselâ para mikdarı sabit kalmak üzere kredi mikdarının fevkalade iltisa etmesi mümkün dür. Bunu kojonktür hareketlerinde pek alâ müşahede edebiliriz. Sınaft konjonktürün yükselme safhasında emtia fintlarında bir teraffü görü- (**) L Elsehet, Paranaın isştira kuvveti, &. 154. Rusçaya Wıcuünesincen () Ollunar Spann. Kaufkraft des Geldes, öclimollkrs Jahrbücher. 1 Jahrg. DL Böit, 1927. ** Keza,
