1 Aralık 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 19

çenlerden bir nevi ataprak bastı» vesmi bile alırdı. Meselâ Muş ovasının mühim bir kısmını mülkiyeti altında bulunduran «Ha- e: Musax, tapraklarından geçenleri bir baç tediyesine mecbur ederdi. Bir hükümet gibi arazisinde yaşıyanlardan veya bu araziden ge- cenlerden resim almak usulü, eski Kürt hükümetciklerinden mi- ras kalan bir âdettir. «Türkiye'de derebeylik rejimi» hakkında çıkan yazılarımızda gördüğümüz gibi, buralarda yakın bir ma- ziye kadar «Tabıl ve alem»s sahibi «mefruzülkalem ve maktıul- kadem» «ekrat beyliklerin yani müstakil kürt 'bükümetcikleri vardı. Bu hükümetciklerin reisleri, hudutları dahilinde bulunan araziyi «mülkiyet üzre zabt ve tasayruf ederler» di. Halk ta bu hükümetciklerin tabasıydi. Hlttâ 310 senelerine kadar cenup- ta küriler kendilerini filân jveya falan beyin tabası addeder- lerdi. Sultan Hamit bu tâbirin istimalini menetmişti. Mama- fih bu gün bile bazı ihtiyarlara sorulduğu zaman cevaben ken- dilerinin meselâ 4Hatipbey» veya «Cemalbey» tabası olduk- larını söylerler. Şark vilayetlerinde derebeyi ahukuk rabıtaları», Cümhuriyetin «İhtiyari» anlaşmalara müstenit hukuk kaidelerile tam bir te- zat halindedir. Şehirde ferde hürriyet veren medeni kanun, köyde ferdin hürriyetini tanımıyan ve fertleri fertlere cebren tâbi kılan derebeyi kanunu görülür. Demokratik hukuk kaide. leri henüz şehirlerin varuşlarını aşamamıştır. Bilhassa isyandan avvel bu tezat daha keskin ve daha barizdi. İsyan, derebeyi ni- zamının cezri hukuk kaidelerinin sarsılmasına ve bir çok yer- lerde da tasfiyesine vesile oldu. Esasen isyan, derebeylik içti- maf nizamile inkılâp nizamının, derebeylik içtimat münastbet- leri aleyhine olan ittisama karşı derebeylerinin bir raksiyonun- dan Çirtica hareketinden) başka bir şey değildi. Bunun için kürt isyanının hakiki içtimaf manasını, bir sınıf nizamının ida- mesi cehdinde aramak lâzımdır. Bu bakıma göre kürt meselesi bir milliyet hareketi değil, bir sınıf mücadelesi meselesidir. Çünkü: Milli bir hareket ancak ve her seyden evvel iktisadi ve milli bir menfaat iştirakinden doğabilir: 1, — İktisadi menfaat iştiraki, bir iktisadi iş bölümünün netice- sidir. Bu iş boölümü ise, emtia iktisadiyatının (yani münhasıran 19