1 Mart 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 15
2 — Bu suretle âc onun devlet hütçesine vergi ödeme kabillyetini bugün- küne nazaran en ax bir kaç misli artlarmak lüzımdır. Çünkü milletin kütlei usliyesinec ve unun müstahsil yerimlerine İâyık ol- duğu kadar yer ayırmayan bir bütçe salabetli bir bütçe değildir. Türk bütçesi içinde köylünün mvekline bu s&nretle temas ettikten sonra tetkiklerimize devam edebiliriz. Eski Osmanlı İmparatorluğuna nazaran yeni devlet bütçemizin bünyevi farklarından biri de bu bütçede bilyasıta vergilerle inhisarların iktisap et- üği ehemmiyettir. Meseli basit bir yarı müstemleke olan eski Osmanlı İmparatorluğunda gümrük resimlerini arttırmazk devletin elinde değildi ve mevcut inhisarlar iİse hemen ekseriyu Düyunu umumiye hesabına 'çalı gırdı.. Halbuki yeni devlet bütçesinde gümrük ve istihlâk resimleri bütçe- nin bel kemizini teskil etmekte ve inhisarlar keza Ikinci mühlmm meykli tutmaktadır. 924 senesindeki bütçe tedbirlerinden sonra normul senelerde bu fasılların varidatı umumiyeye nisbeli şöyle seyretti: W y # 924 1Y15 1926 1997 Vasıtasız vergiler 33,5 10.3 YA 3 Vasıtah vergiler 19,7 21,8 .6 35,4 İnhisuarla 197 15,3 Yı.5 Y30 Bunlardan baxzılnarının rakam ölarak ve son senelerdeki seyrinmi görelim: Gümrük varçıları Muamele veezileri Tnhisarla —a —— K 23,000 8,852,000 31,501,000 09 > 00( 18,915,000 36,013, 000 YYB 04,215,00( 18,920,000 36,833,000 1020 b5, b 000 19,254, 000 42,055,000 05N) 5A,158,000 15,&889 000 41,875,000 OR1 14 1M0,000 9.,078,000 39,1 18 XKI 0R3 38 >100.000 38,075.000 Bu rakamlar gösteriyor ki 1924 de devlelin mali siysoti için tattuğu pren siplere sadık kalınmak suretile devlet bülçesi istikrazlara ve emisyonlara baş vurmadan ve nisbi teyüzün de temin olunmak suretile hacmen geniş- leyebilmiş, diğer tarafları harici ticarette de veleyki devlet tedbirleri ile bile olsa muvazene teessüs etmiş ve milli pura ayrıca istikrara vararak, meselâ normal şeralt altında fultuhat sayılabilecek hedeflere bu suretle varılmıştır. Mamafih bütçemizin bünyevi mabiyeti itibarile 924 prensiplerine pek uy- gun olmakla beraber modern ve devletçi bir siyaseti maliye için bir salâ- bet âmili olmuyan bir noktayı da burada İsaret etmek lâzımdır. O nokta da bütçemizin tamamile vergilere dayanan ve ikltisadi işletmelerin müstah- sil verimlerine istinnat elmeyen bir istkamette inkişaf etmiş — olmusıdır. Meselâ normal bir sene sayılabilecek 927 de varidat bütçemizin bünyesin - de işletmeler hasılatı söyle bir rmevki tutuyodru:
