1 Mart 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 14

Bütçemizin!Politiko-Sosyal mabhiyeli : Devlet elile tanzim olunmuş bir millet iktisadiyatma dayanmayan bü- tün bütçelerin müşterek vasfı onların varidat fasıllarının hemen münha sıran bilvasıta veya bilüvasıla vergi lere iktinat etmezidir. Bu vasıf islen Cümhnriyet, ister Meşrutiyet, hattâ isterse bülçe sislemini tatbik eden yarı feodal veya kurunu vustaj devlet şekillerinde olsun hepsinde birdir. Halbuki vergi en eski ve ayni xzamanda en iptidai hir varidat şeklidir ve bir devlet bültçesinde verginin meskii müilli iktisadiyatın. İptidailiği nishe tinde artar. Meselâ exki çaklardaki vergi devlet varidatının hemen "e 100 nü teşkil ediyordu. Harici ticaretin ve trangsitin intişafı ile varidal Cfaslına gümrük ve transit resşimleri girdi. Halbuki modern bir devlette vergi, bit- tabi tamamile tasfiyesi kabil olmamakla beraber urluk ikinci plâna çekila mesi ve yerini devletin bizsat tanzim ve İdare ettiği iktisadi İşletmelerin gelirlerine, yani müstahsil teşebbüslerin verimlerine terkelmesi icap eden bir malliyea unsurudur Mamafih bu bahsin nazari tahlilini şimdilik başka. bir zamana bırakarak mavzaumuzu tetkike devam cdelim. Yeni Türkiyenin umumi varidat mem balarında. Osmanlı İraparatorluğunun varidut membalarına nazaran mü- him tahavvüller vücude geldi. Osmanlı İmparatorluğu hemen münhasıran köylünün sırtında yaşardı. Halbuki yeni Türkiyode köylünün — bilvasıta vergi tediyatı usgari hadde indirildi: Köylünün tediye ettiği vasıtasız vergilerin umumi var idata nisbeti 1924 1925 1üZ2ü 1921 1930 1938 &e &6 Mi ©h A Arasi, Ağar, Sayım ne 155 7.5 8.8 10 v Meselâ 1923 de köy vergilerinden yalmız uşarın, a20.000/N00» - Hira taotmasına mukabil şehir vergilerinden temettü ancak <«1.500.000» lira tutabiliyordu. Meselâ nisbelten normal bir sene olan 1930 da köylünün hattâ idarci hu- susiyelere ödediği de dahil olmak üzere devlet hesabına vasıtasız vergi te- diyatı gu şekilde idi: Lira Beher çifçi nüfnsa düşen ı:.ı.ıı;;:,_ Muvasenei amumiveya 25,300,000 1,70 lira 9j3 10 Idacci husüsiyeye 12,500,000 A9 » D ELU Yekün ,000,000 2.69 Bu tablo iki şeyi isbat eder: 1 — Cümhurivyet idğaresi köylümüzün vasıltasız yergi mükellefiyetlerini 2- zaltmıştır. 2 — Köylünün vaşılaşız vergi mükellefiyeti milli ihtivacların taleplerinae karşı gayri kâfidir. Fakat şuda var ki, köylü bu gayri kâfi yasıtasız mükellefiyelini de nvızasız ödeyemiyor. Çünkü hu ehemimiyetsiz vergi dahi köylünün mnakdi tediye kabiliyeti nden yüksektir. Şu hülde; L — Köylünün nakdi tediye kabiliyetini arttırmak. yani onün emtea mü- badele hucmunı genişletmek. 14