1 Mart 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 11

ve şartlarından islilnde elmemek şartile hariçteci gelip çalışmak isteyecek yabancı sermayelere emniyet ve kâzanç temsini, 6 — Düyanu umumiyeye adilâne bir hal şekli bulmak Bu düsturların her biri, üstünde ayrı ayrı durmayı İcap ettiren esasi um- delerdi. Bilhassa bütçe muvazenesile ticaret muyazenesinin birbirlerine yakın bağlılığını idrak elmek, dubili ve harici sermaye hareketlerinin dev- let mnliyesindeki — tesirlerini ve devletin İinşsa vazifesini birinci plâ- na almak bütçeyi telâkki tarzında yeni devletin zihnivetile Osmanlı İm paratorluğunun mali ve siyasl zörüş farkını derhal tebarüz elliren karek teristik unsurlardır Yeni devletin bu mali siyasetinin hülçe üzerindeki fiili tlahakkuk tedbir- leri 1924 de sâyla tebellür etti 1 — Tahakkuk ellirilen vergilerle tahsil edilen miktarlar arasındaki açık nisbetinin axallılması. * — Yeniden bilâvasıta vergiler ihdası. $ — Yeniden bilvasıta vergiler ihdası 4 — Yeni hükümet inhisarları ihdası 5 — Düyunu umumiye ile Lozan konferansı esasasştı dahilinde yeni hir unlaşma zemini araştırılması. Filhakika hem bütçede muvazene prensibini tubukkuk etltirmek, hem hü kümet bütçesinin gittikçe çağalun iİhliyaçlarma cevap vermek için yeni rı bulunması mutlak surette zaruri idi. Çünkü yeni mali siyasette hem harici istikrazlar, hem de harbi umuminin karşılıksız emis- yonlar usulll reddedilmişti. Bilha istikrazların korkunç hatırası hâlâ yaşıyordu. Çünkü eski harioci — berçlar, alacakhılara «Düyunu umumiye yueridalt memhbhak idaresi» vasıtasile memleketin siyasi ve iktisadi kontrolu hakkını vermiş Üü ve daima speklâtif bir mahivet arzeden hu islikraslar, dolambaclı faiz ve restülmal hesaplarile memleket varidatının en emnin membalarını emi- yordılar, Bu vaziyet karşısında harici istikrazlar ve dahili emisyonlar yeri- ne yoeni vergileri, inhisarları koymak zaruri gorülüyordu. Bu suretle ve bu kanallardan temin olunan ilk mütevazin bilüçe 1925-1926 bütçeşi oldu: Açık bülçeden mütlevasin hültçeye intikal seyri Varidal Masarifat Aradaki fark 1923—1924 129.518.000 140423000 10.915.000 Kâğıt lira 191d— 1925 158.01171.0600 183933000 — 30.886.000 » 1925—1926 190.1539.,000 189.408.000 — —- 751.000 n 1926—15927 194.580.090 191.480,000 Ü Bu rakamların letkiki de göslterir ki, varidat ve muhammenat arasında muyazene kısı bir zaman içinde temin edilebilmiştir. Bundan başka büt- çode varidat fazlı gene kısa bir zaman içinde x128» milyondan «194» mil- yona çıkarılabilmiş, bu suretle millt devletin yeni ' ihtivaçlarını daha iyi karşılavabilmek imkânları hasıl olmuştur. Lotan muuhedesinden sanraki bütçeler biltlabi, Osmanlı İmparatorluğu- nun bugünkü hudutlarımız içinde bakiye kulan kısımlırına göre tanzin edilmiştir. Fakat buna rajmen İmparatorluk devrinin en vüksek bütçesi olan 1814 bütçesile milli hükümetin hattâ 1927 bütçesini karşılaştırırsak görürüz ki, bugünkü Türkiye hudutları içinde kalan vergi mükellefi nü- 1i