1 Mart 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 9

Rayon mefhumunda son genişlemeler : Bugünkü iktisadi rayonlaştırma fikirleri ilk adımlarını geçen aarın coğrafi mıntakalar üstündeki araştırmalarından alır. Fakat bugün coğrafi mıntakalarla iktisadi rayon arasında hemen hiç bir ayniyet kalmamış gibidir. Harplen evvel ikltisat rayonları büyük sanayı memleketlerinde, yahut müstemlekeci memleketlerde, tabii - tarihi! şartlardan ziyade, büyük müsltemleke istismarlarının temin ettiği büyük sermaye hereketlerile vücut bulmuş gayri - tabii kesafetlerdi. Müsştemlekeci memleketlerin kendi ana valanlarında (Metropol) meydan alan bu sermaye ve sanayı kesafeli mıntakalarına mukabil bütün müstemlekelerle yarı müstem- lekelerde ya lek bir maddenin, yahut bir kaç mahdut maddenin istihsali ile uğraşan sefil ham madde veya gıda maddeleri mıntakaları vücut bulmuştu. Bu mıntakalar bültün yarattıkları kıymetler büyük sermaye piyasalarına akmak ve aoraların malı olmak suretile her gün bir parça daha fazxla çalışıyar ve fakat her gün biraz daha sefilleşiyorlardı. Harpten sonra bu müesses vaziyet bozulmayua başladı. Müstemleke ve yarı müstemlekelerin kendilerine göre bir milli iklisat nizamına sahip olmuk cehitleri ve milli kurtuluş hareketleri bir taraftan müstemleke piyasalarını müstakil cüzütamlar olmaya doğru gölürürken diğer la- raflan melropollerdeki gayri tabii kesafetleri de tabiatile sarstı. Fakat diğer taraftan Rusya'da rayon mefhumu ve rayonlaşlırma tcc- rübeleri daha peniş bir mahiyet aldı. Rusya'da memleketin iktisadi rayonlara tefriki cehitleri eskidir (1) Fakat rayonlaştırma işini bir milli iktisat plânma zemin yapma işi bit tabi yenidir. Şimdi Ruasya'daki rayonlaştırma harekelinin esası her mıntakanın, © mıntakada şarllarını en müsait şekilde bulan muüsyyen istihsal şube- lerinde İHTİSASLAŞMASI dır. Bu rayonlaştırmıa plânı bir taraftan hugünkü istihsal vaziyetinin inkişaf istikamatleri, diğer taraftan ve bilhassa enerji menbalarından İstifade imkânı hesaba alınmak suretile vücut bulmuştur. Bu itibarla Rusya'da bugünkü rayonlaştırmanın mihverini Rusya'nın elektriklendirilmesi plânı teşkil eder. Elektriklendirme ve rayonlaştırma bugünkü Soyyet iktisadiyalının kanaviçesini teşkil ediyor. Binaenaleyh bugünkü Rusya'da rayon muayyen istihsal şubelerinde spesyalize olan saba demektir. Bu sahada koendi tabii şartları, kendi iktisadi hususiyetleri, kendi nüfus kesafeti, bu nüfusun ihtisaslara göre taksımatı ve kültür seviyesile hudutları harita üstünde tayin olun- muş bir mıntakayı teskil eder. Bu mıntakaya kendi hudutları icinde kendi menbaları veya kabiliyetlerile, rayonun ihtisaslaşması için lâ- zım olan muhit (yani vilâyetler ve kazalar) ilhak olunmuş ve sonra bütün bu ülke parçası iktisadi karakterinin icaplarına uyğun bir şe kilde idari taksimata tabi tutulmuştur. Her rayon kendi ihtisaslaştığı (1) Göçen asurda veya harpten evvel bü sahada talıarriler yapan füllmlerden bil- hasaz Sikvorsof, Çelniszet, Semenbdi'u saymak icabeder,