1 Mart 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 7

vın şu veya burada dağılışmdan ziyade bu unsurlar içinde hâkim rol oynayanları, yani rayonun karakterini tayine en ziyade müessir olan- ları seçmek icabeder. 3— Bir memleketin rayonlaştırılması hor hangi muayyen bir iktisat ştübesini (mezelâ ziraatı, sanayı), tİcareti... v, s.) değil de, bütün railli iktisat işlerinin mütekabil bağlılığını göz önünde tutmak suretile ele alınmak istanirse o' zaman iş büsbitün mürekkep bir şekil alır. Çünkiü bir millet iktisadiyatının vülcut buluşunda tabii âmiller, tarihi âmiller, iktisadi tebapler, içtimai amiller... v. 3. hep birden mücssir- dirler. Bunları hem birbirinden ayırmak, hem de ülkenin bir mıntaka- sını diğer mıntakasından aşırdedecek hudutları en doğruya yakın bir şekilde seçmek ve işaretleyehilmek çok müşkülleşir. Burada iş artık sadece bir istatistik derlemesi, veya mahdut alâmetlerin terkibi moz- eleszi olmaktan çıkarak bir telâkki tarzı, bir metot, bir siyaset sislemi mesclesi olur. İki noktai nazar! Bir memleketin muhtelif iktisat mıntakalarına bölünliştü o memleketin muhtelif tabit ve İktisadi kudretlerinin en verimli bir şekilde kullanı- labilmesi için lâzımdır. Bilhassa kandi iktisat yapısını henüz yeni kur- ma mevkiinde bulunan Türkiye gibi inkılâp memleketleri içim bir ra- yonlaştırma siymselinin tamamile konstrüktif bir mahiyeti vardır. Bir ülkenin iktisadi m:takalara ayrılması bahsında başlıca iki talakki tarzının yaşadığı görülmektedir. Bunların birincisine <jenetik telâkki tarzıs diyebiliriz. Jenetik telâkki tarzına göre bir ülkenin rayonlara bölünmesinde göze almacak on baş müsssirler tabit - tarihi müessirlerdir (1). Bu telâkkiye göre biz mm- takanın iktisadi karakieri, bu tabii ve tarihi müessirlerin uzun bir za- man içindeki tesirleri neticesinde ve tedrici bir tekâmüille vücut bu- lur. Muntakanın iktisadi yapısını, istihsal münasebetlerini vücuda geti- ren bu tabil - tarihi şartlardır. İkinci telâkki tarzına da biz inkılâpçı noktai nazar diyebiliriz. Bu te- lükki tarzına göre, bir mıntakanın iktisadi karakterini tayin eden âmil- lerin başına, o mıntakada yaşayan cemiyet parçasının, iktisadi teşkilât lanma tipini (Organizasyon) koymak lâzımdır. Eğer bu teşkilâtlanma tipi ileri bir teknik seviye arzediyorsa orada insan cemiyeti, tabil-tarihi şartların kendi Hatündeki tosirlerini peknla ikinci plâna atabilir. Çünkü bu ileri teknik ona, tabintın tahakitüimünden derece derece nxât olmak ve kendi yaşayışını, tablatın bilvasıta tuzyiklerine göre değil, kendi mü- cadele usul ve vasıtalarına göre tanzim etmek imkânımı verir. Aşikârdır ki bu telâkkilerin her ikisi de doğrudur. Fakat bu doğrulu- ğun derecesi, onların tatbik olunacakları cemiyetin teralıki merhale- sine göre değişcbilir. Meselâ iptidai bir cemiyetin tabiatın tabiat şari- larına daha ziyade tâbi olmak ve onlara daha çok intibak etmek mec- buriyetinde olduğunu görürüz. Fakat teknik, yani istihsal vasıtaları D Jenetik tabirile burada Jade edilmek istenilen mana evryelki sayılalarda izan edilmişti. -3