1 Mart 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 17

ri hasebile bir an evvel tesislerinde iktisadi faydalar bulunan sa- nayii Devlet teşebbüs ve sermayesile veya iştirakile vücude ge- tirmekte zaruret vardır.» Yine ayni rapordan: aHiç bir zaman hatırdan çıkmamalıdır ki, Devletin burada biz- zat sanayiciliğe tevessül etmesi zarmret neticesi ve muvakkaltır. Ve Devlet, büyük sanayı işlerinde sermayeyi ve tekniği bidaye- ten birleşlirmek hususunda mutavassıt bir rol sahibidir.» Bütün bu sözlerden kısaca ve açıkca denilmek istenilen şudur: Devlet, prensip itibarile, sanayi yapamaz. Halbuki memleketin muhtaç olduğu sanayii hususi teşbbüs erbabı da başaramıyor. Onun için Devlet, bu işe ön ayak olmalı, sermaye koymalı, fab- rikalar kurmalı, işletmeli ve ne vakit ki, bu teşebbüsler kâr ge- tirmeğe baslarlar, o vakit Devlet bunları hususi müteşebbislere devretmeli. O halde Devlet, kendi teşebbüsile, millet vergisiyle ve millet emeğile kurduğu fabrikaları ancak kârlı işlemiye baş- layıncaya kadar idare edcektir. Devletin kârlı bir iş yapabilece- ğini kabul etmiyen bir meclisin böyle bir teklifte bulunmasında- ki tenakusa yukarda işaret etmiştik. Devletin nasılsa kârlı bir iş yapabileceğimni kabul ettikten son- ra ise, bu kârları, sair binbir türlü devlet ve millet ihtiyaçları- mız için kullanmak ve mümkünse vergi yükünü azaltmak için devletin gittikçe daralan bütçesine yeni bir varidat membaı o- larak almak daha insaflı ve daha makul bir teklif olmaz mıydı? Hayır muhterem Meclis, bu kârları Devlete çok görüyor. Onla- rın «hususi müleşebbislere ve halka mal edilmesini» tavsiye e- diyor. Burada «halk» kelimesi pek aldatıcı, pek caziptir. 15 milyon Türk ayrı ayrı hisse sendedi alamıyacağına göre, halkın ancak mahdırt bir zümresi Devletin kurduğu, işlettiği kârlı işlerden istifade edebilecektir. Yani, kârlı Devlet teşebbüsleri, milletin içinden küçük bir par- çanın istifadesine hisse paketleri şeklinde terkolunacaktır. Za- rarlı Devlet teşebbüsleri ise, ayni Devletin tavassutile bu sefer on beş milyonun sırtına yüklenecektir. Böyle bir teklifi, belki hususi sanayi erbabının mümessili olan her hangi bir sanayi birliği yapabilirdi. Fakat biz, Âli İktisat X7