1 Aralık 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 35
Esasen eski Lonealar devrinin usta ve çıaklık usullla mütehassiz işel ye ftiştirmek bugün için mevzuu babsolmadığından daha evyel muayyen ve plânlı tedrisat yapılma*sa hariçten gelenlerin bülün hüznlüniyetlerine rağ- Mmen bir faide temin edemiyecekleri aşikârdır. O halde ha kısımda da biz bugünkü müterakki sanayi memleketlerinin ta- kip etlikleri uzulde giderek mütehaasıs İçsi ve fen udamını kendiliğinden tişmesine ve sonra bu yetişme nisbelinde (cdricon sanayle alınmalarını bekelvemeyiz. Sanavimizi yeniden ve en müterakki şekilde kurmak nasıl kat'i bir saruretse, mütchassis işçi ve (en adamını da yeniden ve en mü- terakki şekilde ve bir plâna tevfikan yetiştirmek öylece bir zarurettir. Buğgünkü müterakki sanaylin en bariz vasıflarını bu suretle tebarüz et- tirdikten ve- bizim de sanayi kurarken bu vasıfları benlinsemeğe ve o yolda yürümeğe mecbur olduğumuzu iİzah ettikten sonra büyle bir sanaâyi Tür- kiyede hangi kuvvetin kurabileceğini tetkik edelim: Meselâ mütemerkiz bir sanayi kurmak için evelâ çok ucuz ve mlÜşterek bir cnerji meselesi vardır. Avrupada bu ite tedricen gidilmis, evvelü ufuk buhar santralı kurulmuş, sonma yerini daha büyüze terketmiş ve nihavet bu santral ilga olunarak milyonlarca kilovat iztihsalât yapan ölektrik santral- ları bütün bir mıntakayı tagdiye etmeğe başlamışlır. Bizde de ayni yolu va biğüyetinden takip etmeğfe kalkmak evimize Edisanun ilk fanoğrafını al- mMmafa benzer. Bu hem bilüzüum ve hem de masralflıdır. Fakat bir yerde modern şekilde sanayi kurmak için daha evvcel bir kac milyon lira sarfile o mıntakadaki su veya ucus köümürden istifide İle en ucuz enerji istih- salini temin cdecek müessese Türkiyede kim olabilir. Avrupa veya Ameri- kadaki bu işler için kurulan sanayi trüöstleri bizde teşekkül edebilir mi? Biz. de de butün memleket enerlisini elinde tutacak bir AEG bir General Fleo- trlc Company ilh,,. vücude gelebilir mi? Şüphesiz ki hayır. Çünkü bu kum- panya ve tröstler vücude gelebilmek için çok uzun seneler İcap etti ve bu uzun seneler zarfımda onları vücude getiren de yalnız kendi dahili ihtiyaç- ları değil daha zsivade harice sürdükler! milyarlık emteadır. Nu bizec mev- zuu bahsolamıvacağına göre hu işin kökünden halli için tek bir çare var- dır: Milletin bütün kudretinin mümessili olan devletin bu meseleyi kokün- den halleylemesi Tamamlayıcılık ve rasyoellik işinde devletin kuruculuğundaki teknik va- ruret bundan daha ileridedir! Alelümum sanayiin anası demir sanaviidir. Bir memlekette demir sanayi, kendi mikyasında olsun makine sanayi teessüs etmedikçe diyer sunayi köksüz çiçeklere benzserler Bugün Yununistunda 180.000 ton istihtal eden Komanyada 80000 don .Yuğoslavyada 150.000 ton Btihsal yapan demir sanayij bulanduğuna göre bizim için de bir demlir sanayi cök görülemez. Hele müdafaa düşüncesi bu hall kat'i bir saruret şeklinc sokar. Halbuki demir sanayi kurmak için evvelü bir kömür sanayi kurmak gerek- tir. Kömür sanayilinin rasyonel çalısması için daha bir sürü kimya sanayll kurmak icap edecektir. (*) Sonra bunların hepsi nihayet bir nakil meselesi karşısınla kalır. Meselâ her hangi bususi bir teşebbüs Türkiyede devlelt himnyesile demir igtihsaline talip olabilir. Fakat bu teşebbüs büyle şümullü bir sanayi kuru- luşuna ve hele onu rasyonel çalıştırmaya hiç te kadir alamaz. Çünkü bu bir defa çok genliş hir sermaye işidir. Her kuruluş diğer bir kuruluşu icap (*) Bu husus gelccek sayılarda ayrıca tetkik olunacaktır.
