1 Aralık 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 34

Arlık sanayide münferit fabrikudan, tek bir işletmeden bahsedilmez oldu belki buşlı başınu bir enerji meselesi, Lransmisyon meselesi geniş ve oto- matik iş makincleri meselesi karşısmda kalındı. Bunlar ayrı ayrı halledil- mek ve ondan sonra birbirlerile tevhit olunmak İcup etti, çünkü meselü bir fubrika kuracak adamın kendi kendine enerji meselesini, transmisyon meselesini hulletmesine artık iml kalmadı. Keza enerji iİstihsalâtını yapan fabrikalarda nakil kudreti kendi başına hulledemez oldu. Baş- ka tmemleketlerde bu işlerin başında muazzam teğstler teşekkül etti ve bu guretle temerküz temin olundu ? — Sanayi büyüyünce ve lemerküz edince ihliyaçları da arttı O de recede ki, bıuza sanaylin kurulması ve y aşayabilmesi için diğer bazi sanavlin mut- laka mevrut olmasını istizam etmektedir. Meselâ motör ve alelâimüm maâ- kine sanayinin hir memlekette inkişaf edebilmesi için evvelâ o memlekettr ge rmikyasta bir demir ixlihtnl sanayiinin mecut olması lâzım gelmek- tedir. Keza elektrik sanayi için bakır, boya sanayii için kümür laklir sa- nayünin lhzım ve mullak olması gİbL Sunuylün birbirini tamamlayıcı hu sekli temin edilmediği takdirde ve me- şelâ bizde bugünkü trikotaf sunayiinde olduğu gibi makinesi İngiltereden, ipliği Fransadan, buyası Almanyadan gelmek suretile sanayi kurumu müm- kün olsu dahi bunların devamlı ve verimli olduzu, sınal istiklâli temin ci- HFi iddin alunamaz, Çünkü bir taraffan sanayi numun ve amorti adile dizer sananyi merkezlerine haraca bağlanıldığı gibi diğer taraflan makine ömvunü ikmal ettikçe veyahut randımanı duhu yüksek makineler çıktık- ça bu sanali de yeniden kurmak zarureti baş göslerir. 4 — Rasyonel yalışma için ilk şart ham maddeyi sön haddine kadar ve en ucux bir şekilde kıymetlendirmektir. Meselâ şeker sanayiinde yalnız pan- carın şekerinden istifade düşünülerek sanayi kurulduğgu takdirde bunun malivyet finlini bugünkâ müterakki sanayile bir bizada tutmanın imkânı yokluar. Bunun için pancarım sekerinden maunula ispirtosundan, ve mihayet kalım kısmm gidat kuvvetinden istifade ederek bunları ayrı ayrı işlemek ve kıymetlendirmek için şümulli ve etraflı bir sanayi kuruluşu ister, Bu takdirde meselâ ispirlo ve hayvan yemi için kalan kısmin idari masrafları da yaten kurulan şeker sanayilnin içinde olacığfandan her üç maddenin istihsalinde de büyük kazançlar elde elimek imkân dahiline girer. Keza kömür sanaylinde de iş böyledir. Demir sanayii icin kok istihsalinde maden kümurünün yalnız karhonu nazarı itibare alınarak sanayi tesis o- tunursa kömürun yarı kıvmeti viyan uğramiş demektir. Hava gazı, benzol, sun'ü gübre, katran ve saire istihsalâtı için de yapılucak tesisdir ki ancuık kömür ve demir sânayini rasyone) bir gekilde çalıştarabilir. 4 — Modern sanayi ihtisası üzerine bininu edilmiştir. En basit işçiden en büyük mühendise kadur muayyen usul dahilinde okutturulmuş, vetiştiril- miş ve ameli olarak o şnbelerde çalıştırılmış olmak İcap eder. Bu iş bugün- kü sanayi momleketlerinde serhest olaruk eereyan edebilir. Çümrkü aralarda işçi ve mühendis noksam değil belki fazlulığı vardır. Biz sanayiimizi kur mak için bu fazlalıktan Hhalât yapmamızda bir yol olabilir ve nitekim şimdiye kıdar büylece yapılmıştır da- Fakat büa suretle milli sannyi İçin lâzım olan mütehassis işçinin fen adamının, idarecinin, mühendisin ye- tiştirildizi iddia olunamuz. Nitekim şimdive kadar gelenler de muayyeli müddeti doldurduktan ve muayyen ücreti aldıktan sonra çekilip gilmiş- ler Ya fonu ntihap dolayısile burada zaten hir faide temin edememişler yeyabut kabiliyetleri oldugu halde lisan noksanı, alâkasızlık ve salire do- layısile yine şümullü bir faideleri görülememiştir. 34