1 Aralık 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 25
Milli iktisat tetkikleri Anadolu'da zirai işletme şekilleri. ” İsmail Husrev. Türkiye'de zirai İşletme sşekillerinin (Betlebslorm) iİnkişaf tarihini iki türlü tetkik etmek mümkündür: Zaman içinde yahut mekân dahilinde. 'Tarih vesikalarının noksan hattâ meycut olmamasından dolayı yaman da- hilinde bir tetkike mekân içinde bir tetkikin terelhi zaruridir. Bugün Tür- kiye'de coğrali şartları ilibarile münakalüta güyri müssit ve nüfus kesa- feti a olan yerlerden münnukale tmkânlarına malik ve nüfusu kesif bulu- nan yerlere yaklaşlkça köylü işletmelerinin kademe kademe ekstansif ve mülekâmliI şekillerine kadar her çinsino sıra İle tesadilf edilir. Runları ipti- dai şekillerimden ilibaren bir sıraya koyduğumuz takdirde gözumüzün ö- nünde Türkiye'de köylü işletmelerinin geçirdiği inkişaf tarihinin bütün safhaları derhal canlanmış olur Binaenaleyh bu tarih tahlasunu (şüphe- Six elde meyvcut materyellerin hahşedeceği imkânlar dalresinde) — tersim edebilmek için iptidai işletme şekillerinin bulunduğu yüksek Sark yaylâla- rından mütekâmıil işlelme şekillerinin bulunduğu sahil yilâyetlerimize kâa- deme kademe inelim, Türkiyede xati iklisatça kurulmuş sahılarda (*) köylü işletmesi hayvan- cılığa göre kurulmuştur. İsletmede mesai yetiştirme Üzerinde teksif edil- miştir. Ziraat ya pek cüz'i veya tali derecede ehemmiyeti haizdir ve ancak zati Istihlâk maddelerinin ltemini muksadiyle yapılmaktadır. İşlatmede yetişürmenin merkezi sikleti tesklil etmesi bir taraftan Türkiye'de tabla- tn pek vasi mer'alar ve çayırlarla hayvancılığa fevrkalâde müsait olma- sından, diğer taruflan da nakli tekniğinin iptidailiği dolayısile zirai mah- süllerin pazar bulamamasından müteyellittir. Emtiz iktisadiyatının ha- kim olduğzu sahalara girildizi nisbetle işletme dahilinde bir iş bölümünün teessüs etmeğe yuni yetiştirmenin yanında ziraat İişlerinin de tedrlcen ehemmiyet almağa başladığı müşnhede olunur, Emtea iktısadi mmtaka- larmda Mmahsulâta olan talep, hayrancılığfın yanmda xiraata da mevki vermiş veya sirantı ön plâna almıstır. Mamafih derhal şunu da ilâye ede- lim ki, köylü işletmesinde hayvancılığın merkezi sikleti teşkil ekmesi yal- nız zati iktısal martakalarına mahsuaş bir keyfivet Geğildir. Türkiye'de ye- tiştirme biri zati iktisatca diğeri emlla iktisadınca olmak üzere iki türlü kuruludur. Zati iktisatça yaşıyan yerlerde yetiştirme işlerinde asıl olan gaye, hayvancılık işine sermaye yalırurak pazar igin havvanellık yapmak, kâr temin etmek değildir. Büyle yerlerde hayyan esas itibariyle iki mak- satla pasara çıkarılmaktadır: I — Vasi mer'nlarda kendi kendine üreyen hayvanların fazlasmı satmk, 2 — Devlete olan vergi borçlarını ödemek. () Bu makâle matbaaya verilmit olan «Türkiye köy Iktıradiyatı> isimli kilsbımızdan bir bahsin hulâsasıdır. C) Zati iktisat saholar: Türkiyenin kata ve denisz yollarından uzak ve pazarlarla leması olmuiyan veya vek cüz'1 olan yerletidir. Bilhassa Sarkı Anadolu. 25
