1 Ocak 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 43

hanin mütaleasına tatbika çalışı yoruz. Yalnız şu var ki, meselâ Garp cemiyetinin mekanizmasını izaha tatbik olunduğu zaman, il- mi sosyalizmin malüm prensiple rine ve hükümlerine varan bu izah tarzı, Türkiye ve Türkiyeye benzer cemiyetlerin seyrini müta. leaya tatbik olunduğu zaman ta- biatile (Mili kurtuluz. hareket leri) ideolojisinin unsurlarını ve- riyor (1). Zatoen bu usulü vaze- denler de onu, sadace, bir «Felxre- fei tarih» olarak koymuş, bazan Roma, bazan orta çağ, bazan keş fiyat devirleri, bazan da Fransız ihtilâli ve on dokuzuncu asır ka pitalizmi Üstünde tatbikler yapa- rvak bilmen hükümlere ve netice- lere vyarmışlardır. Binaenaleyh Kadro bir susul: ü vevmekle beraber, © usul tistiinde Reniş münakaşalara girişmeyi ha- kikaten müstesna şartlara talik edeec, Çünkü saksen senedenberi lehte, aleyhte akla gelebilecek her şeyi söylenen ve buryünln hâ disatile ise teayyüt adin giden bu usulün üstünde ne siz, ne de biz, ne lehte, ne de aleyhte orijinal bir şey daha gösterecek imkan- tar içinde değiliz. Ben ilk cevabımı münhasıran bir Bergson bahsi üstünde toplamak- la beraber onum teferrüatlı bir tenkidini hiç bir zaman Üzerime almadım demiştim. Filhakika ba- nim tahlilim sadece, anun sinkı lâpçı bir ideolojis bakımından müşahedesine, yani onun bir cc- miyet inkılâbı karşısındaki telâk kisini takdire münhasır kaldı. Buna varırken de Bergson'da bu takdire esas olacak unsurları -bittabi bir makaleye materyel a- lacak kadar- aldım ve bilhaxxsua içtimaij zaruret bahsi üzcrinde durdum. Çünkü bizim hükümle rimize esas olan materyalist te lâkki tarzına göre inkılâp, muay- yen şerait altında bir içlimmi ra- rureattir. Muayyen derccei hara- rette bir suyun kaynaması, mu- ayyen gerait altında bir nebatın gelişmesi gibi bir şeydir. Binacn- aleyh bir inkılâbı yaşatmak ve köükleştirmek vazifesi kendisine tarihen verilmiş olan yeni Türk neslinin benimsiyeceği cihanı güö- rüş tarzının csasında İçtimal za- ruretçiliğin berveçhi peşin yer tu- tacağı tabildir. Aksi halde bu in- kılâbı izah ve onun kanuniyetle rini tedvi nasiıl kabil olabilir? Kuanuniyetleri muayyen olmıyan, mekanizmasında muanyyen zaru- retlerin müdahalesi seçilmiyen, smüstakbel keyfiyet> inin ana un- surları vea ana haltları üÜüsştünde mütalealar kabil olmıyan bir İm- kılâbı, gençliğe «meşru ve makul>; bir hâdise şibi nasıl verebiliriz? İlk cevabımda benim müşahede- larimin exnası bu idi. Filvaki berg son'un şu veya bu kalegorileri üstünde bilinen tarzda mütalen- lar yürlitecek yerde, bu filozofu içlimat bir zeminin ve bir zümre- nin mahsulü ve mümcessili gibi al- maklığım ve onun ideolojisinde içtimat bir vasıf işarct ederek bu vasfı, içinde yaşadığımız âlemin Ü) Bu nokta 12 numaralı Kadrada (Bizim tedmiz) başlığı altında izah edilmiştir. 48