1 Eylül 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 45

muharririmiz vardır? Hem bir Zeytin dağı ki, onun İrtifar, bi- zim milli edebiyatımız için, daha uzun seneler eşsiz ve rakip- siz kalacaktır, Bir Deniz aşırı, bir Yein Rusya, bir Moskoya-Ro- ma ki, biz bu kıymette eserlerin kendi edebiyatımız için şakını, uzun yıllardanberi bir hasret gibi içimizde sezer, fakat bu has- retimizi şekilleştiremez ve tarif edemezdik. © Son yıllarda Moskova ve Roma, dünyanın her yerinde kötü mu- harririn, ucuz gazete karilerini kolayca avlıyabilmesi için bir is- tismar mevzuu olup kalmıştır. Şimdi her dilde bir Roma ve hir Moskova edebiyatı var. Hattâ Türk kitapçılarının vitrinlerinde bile artık, Bolşeviklik âlemi, Komünistlik nedir? Faşizmin iç yüzü gibi merakı gıcıklayıcı isimler taşıyan bir takım hüviyeti meşkük eserler, eski macera romanlarının yerini tutuyor, Fakat Falih Rıfkı'nın Moskova ve Roma'sının, bu harcıâlem süirüm ede- biyatile hiç bir alâkası yoktur. Moskova ve Rama'da biz, taklit olunmaz bir yazı tekniği ile, bütün ölçüleri kemalini bulmuş hür ve engin bir görüşün hayret verici imtizacını görürüz. Olgun san'atkâr, olgun mütefekkir ve olgun vazife adamı, bir yazı eserinde, ancak bu kitapta olduğu kadar birbirile kaynaşabilir. Moskova - Roma bir kütle kitabı değil, bir rehber ve münevyer kitabıdır. Eserin bu seciyesimni her noktadan evvel işaret etmek lâzımdır. Falih'in «Yeni Rusyapsını okuyupta (artık ben komünist ol- dum!) diyen birisinin hikâyesini dinlemiştim. Fakat bu hiç bir şey ifade etmez. Falih'in bu kadar yıllık neşriyatını okuyupta milliyetçi olmıyan bu adam, eğer Yeni Rusya'yı dezil de «Ro- benson Krozoeoyi okumuş olsaydı, bu defa da derhal, Hayırsız adaya koşmak ve orada bir kazazede gemici hayatı geçirmeyi özliyecektli. Çünkü hu adam, kendine hitap etmiyen bir kitabı okuyan ve kanaatlerinde şahsiyeti olmıyan bir zayıf adamdır. Fakat cemiyet içinde hükümler, muvazenesiz adamların malül tezahürlerine göre değil, normal ekseriyetin makul telâkkileri- ne göre hesap olunur. Bize göre Yeni Rusya gibi Moskova ve Roma'da, Türk nasyonalizminin en salâbetli ve en kıymetli iki eseridir.