1 Eylül 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 29
Anadoluda ortakçılığın sartları nüfus kesafetine bağlıdır. Nü- fusu kesif binaenaleyh araziye ihtiyacı olan yerlerde veya ara- zisi nispeten az mahallerde ortakçılık şartları müstahsilin aley- hinedir. Arazisi geniş fakat nüfusu az olan yerlerde ortakçılık şartları müstahsilin lehindedir. Meselâ Adana gibi nispeten nü- fusu fazla yerlerde mahsulün dörtte biri veya üçte biri müstah- sile aittir. Tohum ve toprak, toprak sahibinindir. Antalya gibi nüfusu daha az fakat mevcult nüfusa nazaran yeri çok olan bir vilâyette ortaklama yarıyarıyadır. Toprak sahibi müstahsile daha müsaadekâr davranır, Mübadele münasaebetlerinin inkişaf etmiş olduğu yorlürde ikti- sadi rabıtalara nakit tevassut etmiye başlaymca toprak ağalığı sermayedar çiftlik işletmesine istihale etmiştir. Sermayedar çift- lik işletmesinde köylü ile toprak aahibi arasındaki münasehet- ler, sermaye koyanla kol kuvyetini satan arasındaki münasebet- ler şeklimi almış oluyor. Bunun için Adana, İzmir, İstanbul gibi mübadele münasebetlerinin fevkalâde münkeşif olduğu mahal. lerde sistem olarak toprak ağalığından ziyade sermayedar çiftlik işletmesi hâkimdir.
