1 Eylül 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 25

1 — Mülkiyet ile tasarruf edilen araziden vakfolunan kısmına «AÂrazii mevkufei sahihap, 2 — Miri araziden vakfedilen kısmına da «Arazii mevkufei gay- rı sahiha» tabir olunmuştur. Gürüliyor ki, Osmanlılarda arazi, 1 — Araziü memlüke, 2 — Arazli miriye, 3 — Arazii metruke, 4 — Arazii mevat, 5 — Âra- zil mevkufa olmak üzere beş kısımdı. İkinci devir bu arazi münasebetlerine kül halinde tadil vyeya tasfiye edici bir şey getirmedi. Geçen makalemizde de işaret et- tiğimiz gibi yalnız arazinin ihale ve tefvizi işleri devlete yeril- miş ve hukuku tasarrufiye de kemali ehemmiyetle temin olun- makla iktifa edilmişti. Devlet, Tanzimata kadar geçen iki buçuk asır zarfırıda otoritesinin ademi mevcudiyeti ve sui iati- maller neticesi olarak tagallüp, ihsan ve suveri saire ile elde edilmiş geniş arazi ve çiftliklere el sürmemiş, bunların hakkı mülkiyetine katiyen dokunmamıştı. Bu itibarla yeni arazi kanu- nu eski arazi taksimatmımı aynen şöyle muhafaza ediyordu: «Me- maliki devleti aliyede olun arazi beş kısımdır: Kısmı evvel ara- zil memlüke, yani berveçhi mülkiyet tasarruf olunan yerlerdir. Kısmı sani arazii emiriyedir. Kısmı salis arazii mevkufedir. Kıs- mı rabi arazii metrukedir. Kısmı hamis arazii mevattır. «(Arazi kanunu. Madde; 1.)». &Ârazii memlüke dört nevidir: Nev'i evvel, kurra ve kasabat derunlarında bulunan arsalar ve kenarlarında bulunup ta tetimmei sükna itibar olunan nihayet nısıf dönüm miktar yerlerdir. Nev'i sani, arazii miriyeden bilifraz mesağı şeriyeye binaen en- var vücuhu mülkiyet ile tasarruf olunmak üzere temliki sahih ile temlik olunmuş arazidir, Nev'i salis, arazii öşriye ve nev'i rabi, arazii haraciyedir ki, me- selâ hini fetihte ganimine tevzi veya temlik olunan yerlere ara- zil öşriye ve gayrimüslim olan asıl yerlileri yetlerinde takrir ve ipka kılınan yerlere arazii haraciye denilir. Haracı arazi iki kı- sımdır; Bir kısmı haracı mukasemedir ki, arazinin hasılatından yerin tahammülüne göre öşürden nısfa kadar alınmak üzere ta- yin olunmuş şeydi. Diğeri haracı muvazzafdır ki, arazi üzerine maktuiyet veçhile tavzif ve tayin olunmuş olan miktarı muay- yen akçedir. Kâffei arazii memlükenin rakabesi yani zatı ve 265