1 Eylül 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 27

halli bir «reform agrer» yupmıştı. Osmanlı topraklarında bulu: nan beyler isze beyliklerine devam etmişlerdi. Raporda bahsi geçen kesimciler, beylerin topraklarında çalışan eski serbest raayanın yeni ismidir. Bey bunlardan artık öşür (vergi) almıyor, asenelik mahsule muayyen bir miktarda iştirak ediyor. Bu tarza kesim tâbir olunmuştu. Kesimciliğe tam sipahi- liğin inhitat devri olan 16 ıncı asırda tesadüf etmiye başlarız. Yalnız bu tip kesimciliği devlet arazisinin mukataa usulile icara verilmesi şeklile karıştırmamak lâzımdır. Mukataa da hatlı zatım- da bir nevi kesimciliktir. Yalnız aradaki fark birinin devlet ara- zisinde diğerinin de sipahi arazisinde tatbik edilmekte olması- dır. Esasen mukataa usulünün tarihi çok eşkidir,. İlk Arap Ha- Hfeleri devrindenberi tatbik olunagelmiştir. Maamafih kesim- cilik ilhamını her halde mukataa tarzından almış olacaktır. Menşei sipahilik olan derebeyliğe bugün artık Türkiyede tesa- düf edemeyiz, Bu tip derebeylik müruru zamanla ve muhtelif tarihi ve mahalli şartlar altında ve bilhassa mübadele iktisadi- yatının inkişafile kurunu vustat despotik karakterini (angarya mesai, mecburi aidal ve ilh.) tedricen kaybetmiş ve bu rejimi temsil eden unaurlar kısmen şehirlere yerleşerek ticaretle iştişale ve topraklarını orlakçılıkla icara vermiye başlamışlardır. Bu- gün Anadolunun bazı yerlerinde bu anasırdan dededen kalma ünvanlarını muhafaza edenlere tesadüf edilmektedir: Sipahi o- gullarından filânın çiftliği gibi. Menşei sipahilik olmıyan serbest derebeyliğe gelince: Bu tip derebeyliği ikiye ayırmıştık. Biri mültezimler, muhassiller, âyan, paşalar ve diğer bir sürü nüfuzlu ve nüfuzsuz kimseler tarafın- dan merkezden ve mahallâtan taşallüp, ihsaan ve saire tarikile kurulmuş derebeyliktir. Diğeri de Şarktaki Kürt derebeyliği- dir (1). Birinci tip derebeylik te tıpkı sipahi derebeyliği gibi istihaleye uğramışlır. Bu rejimi temsil eden anasır da kurunu vustai karakterlerini bırakmışlar kasaba ve şehirlerde ticaretle iştiğgale veya devlette vazife almıya ve topraklarını or- takçılıkla işletmiye başlamışlardır. Yalnız bu tip derebey- lik Şarkta bilhassa cenubu şarkide (Kilis, Antep, Urfa, Birecik, Maraş ilh.) tarihi şekillerini nispeten muhafaza etmiştir. Bunun sebebini komsu Kürt derebeyliğinin tesirlerinde aramak Lı) Kürt derenveylitine lerde başka bir yazı tahsis edeceğiz.