1 Temmuz 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 18

gütü- , -—şür 'e — aa. Hi — SŞT AAT PŞT AĞA ZS ”T P gaamata GiT 1, — Sipahi deerbeyliği. 2. — Ruhani derebeylik. 3. — Serbest derebeylik. Harici şekilleri itibarile birbirinden farklı olan bu üç tip dere- beyliğin aralarında say teşkilâtı bakımından bir iştirak gürü- iüz. Bu iştirak, bu üç tipe bir nizamın üç cephesi manzarasını verir. Binaenaleyh sây teşkilâtı, her içtimai nizamın olduğu gi- bi derebeylik rejiminin de esasını ve vasıflarını ihtiva eder. Bu ilibarla derebeylik rejimini anlamak için onun sây teşkilâtını tetkik ederken şu metodik noktaları daima göz önünde bulun- durmamız lâzımdır: 1. — Toprağa tasarruf veya temellük & denlerle toprakta çalışan arasındaki tabiiyet şekilleri. 2. — İstih- salin tanzimi işine müdahele tarzı. 3 — Mahsule iştirak usulü, 1. — Sipahi derebeyliği, Sipahi derebeyliği, timar ve zeamet usulıldur. Tarihçilerimiz şimdiye kadar bu müesseseyi ne bir derebeylik ve ne de bir fFe- odal rejimi olarak almışlardır. Bu müessesenin daima basit bir idari vasıfı bulunduğunu, sınıfi hiç bir mahiyeti olmadığını göstermiye çalışmışlardır. Köylü ile sipahi yani timar sahibi ile müstahsil arasındaki sây münasebetinin dahili bünyesini nazarı iti- bara almıyarak timar müessesesinin yalnız harici vasıflarını Avru- pa feodalitesile mukayese edersek hakikaten bazı farklı neticele- re varabiliriz. Tarihçilerimizi aldatan cihet te öyle zannediyo- ruz ki, bu harici vasıflar olmuştur. Kurunu vusta feodal nizamında toprakta calışan insan huku- ken hür değildi. Fakat eski Roma «villa» larındaki «villicus» ler gibi esir, bir « instrumentum vocale » de değildi. Köylü feo- dale ait arazideki köylerde aturur. Feodale, angarya iş (Fron- dienst) görmiye ve istihsalâtının muayyen bir kısmını feodale terke mecburdu. Bu mükellefiyetler haricinde istediği gibi is- tihsalde bulunudu. Mamafih feodal isterse köylünün bütün mah- sulünü alabilirdi. Osmanlılarda harici şekli koruyan bazı hususiyetler vardır. Ti- mar arazisinde yaşıyan raaya, toprağa ba tapu mutasarrıftır. Sahibi arz, yani timar eri, varidatı kendisine thsis olunan ara- ziye bir çiflik, bir malikâne gibi tasarruf edemez. Deyvlet, top- rağın öşrü şerisini almak, mahlülâtını talibine tefyiz etmek, ferağ ve intikali vukuunda muayyen olan harcını alarak tapu 185