1 Ocak 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 31

Aşk Ahlakı, Bu “244,, küçük sayıfalık kitapta tam "116,, bahis teşkileden “116,, mühim mesele ele alınmış, tetkik olunmuş, halledilmiş; ve neticelere bağlanmıştır: İki sayfada bir mesele!... Bu meselelerde lâalettayin bir kaçına işaret edelim: Ruh ne demektir? Zulüm bir imtihandır. Vahdetçilik. İsa ve Kayser. Piyanko. Realizim. İltimas. Müstakbel cemiyet,.. V. S. Bir bakışta bu büyük davalar, diğer taraftan o büyük dava- ların üzerlerinde teşhir edildiği küçük çerçeveler, insanda kitabın ciddiyeti hakkında şüpheler uyandırabilir. Filvaki daha ilk sayfalar okuyucunun bu şüphesini tamamlar ve katileştirir. Fakat biz, daha aşağıda işaret ettiğimiz sebeplerle bu kitap üzerinde duracağız, Evvelâ kitabı verelim: : Kitap iki kısımdır denilebilir: İlksöz ve Metin. Mücllife göre bu eser bir terkiptir. Heyeti umumiyesi kendi- sinin “Cemiyet ve şuur,, hakkındaki telâkkilerini telhis eder. İlksöz kısmının iddiası, bu telâkki sisteminin nazariyesini ve bu nazariyelerin tarihi orijinlerini izah etmektir gibi görünür. Müellif burada kendini müstakil bir felsefi meslek vazır gibi sayar, Kendi sistemi için felsefi tefekkür tarihinden orijinler bulur. Fikirlerinin parça parça müşabihlerini Eflâtunda, İsada, Mütesavvıflarda, Mevlânada bulabileceğimizi söyler. Filvaki, kendisinde orijinal bir felsefi mektep sahibi olmanın bütün şartlarını ve olgunluklarını bulan bir adam için böyle “şahsi bir sistem,, vazu gibi görünmek bittabi aykırı bir şey olmaz. Mamafih Hilmi Ziya Bey bu “şahsi sistem,, inin bir parçalı bohça manzarasını vermesine her nedense adeta itina etmiştir! Ona göre kitabının asıl seciyesi “İsa ile Niçeyi bir- Teştirmektir!,, Ancak bu acayip ittifaktan, felsefe tarihinde ismi geçen başlıca tefekkür eshabının hariç bırakılması mü- nasip olmıyacağı için Platondan, Şopenhavr ve Froyda kadar her fikir merhalesi bu “Telhis,, içine alınmıştır: Ondan sonra da bu garip Ekletizme bittabi bir ad aramak lâzım gelmiş. Müellif sayıyor: Bana Vitalist, Panmnatürist Vahdetçi, yeni realist, Affektivist, Entellktüalist,,... v.s. diyebilirsiniz diyor! İlksöz kısmının bu alacalı fikir ve ıstılah sayıfalarının sizi ne de olsa bir felsefi eser okumaya hazırlamak istediğini zan- 31