1 Ocak 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 20

Cihan icinde Türkiye Çökmekte olan Cihan Nizamı. Burtan Asaf, Klassik iktısatçıların ortaya “buhran,, ismi altında sürdük- leri ve harpten evvelki siklik ve peryodik buhranlar gibi izah etmek istedikleri cihanşümul hâdise üzerinde durmak iİstiyoruz. Buhranın “buhran, olduğunu iddia edenler, bunun birçok ârazını objektif bir surette tespit ettikten sonra, davayı, ya para, ya emtia, ya tamirat, yahut da Amerika iktısadiya- tı bakımından, fakat her halde yalnız bir tarafından yakalı- yarak izaha kalkışıyorlar. Araz arasında, şunlara tesadüf ediyoruz: Yeni sanayi sahalarına (atomobil, elektroteknik, suni ipek v. s.) akıtılmış korkunç miktarda sermayeler; toprak istihsalinin geniş mikyasta ve şimdiye kadar görülmemiş bir organizasyon norması üzerinden makiralaştırılması; zirai toptan fiatların arkasından sınai toptan fiatların da sukutu; feci fiat makasları; alım kabiliyetinin yer yer gerilemesi; İşsiz- ler orduları; istihasalin tahdidi; satılamıyan stoklar; daralan pazarlar; emtia hareketleri anarşisinin para ve kredi hare- ketlerine oradanda kambiyolar ve para esasları üzerine sirayetleri v. s. Bu ârazı, harpten evvelki buhranlarda da tespil etmek kabil olmuştur. Fakat, ne böyle bir mikyas, ne de bu şümul ve hey- bette bir iktısadi çöküntüyü, iktısat tarihi kaydetmemiştir. Davayı, iyice tahlil edebilmek için, Cihan harbinden ev- velki vaziyete kadar gerilememiz lâzımdır. Cihan harbi, mah- reçlerin ve pazarların yeni bir taksime tâbi btutulmaları için, büyük kapitalist bünyelerin çarpışmaları haraketidir. Cihan harbinden evvel, Avrupanın birkaç büyük milletinin elinde tekâsüf etmiş istihsal cihazları ile cihanım bu cihazlara pazar vazifesi gören memleketleri arasında, gerçi bir muvazene mevcuttu. Yani, işi heyeti umumiyesi ile alınca, istihsal ci- hazının azameti ile mütenasip bir pazarlar manzumesi vardı. Yalnız, ne istihsal cihazı, ne de pazarlar manzumesi, tek elde bulunmıyorlardı. Almanya'nın sanayii İngiltere'ninkine yaklaş- mış ve birçok sahalarda onu geçmiş olduğu halde, İngiltere' 20