1 Kasım 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 30

tarifelerindeki yüksekliği diğer tarafltan en kestirme yoldan, en kısa zamanda cn büyük kârı hedef ittihaz eden hava gazi kumpanyalarının yayılmıya gayri müs it tarifeleri bu anormal fiati vücude getirmiş ve hava gezi sarfiyatı ve tesisatı nufus ba şıma nisbetle görülmemiş derecede az bulunmustur. Buna misal olmak üzere meselâ orta Anadoluda bir sehir için fiat meselesini tetkik edelim: Bir ton maden kömürünün vasati fiati 20 liradır. Bunda nakliyat masraf maliyet fiatinden hattâ biraz daha fazla olduğu için (ma- liyet Fiati 9 liradır) anormal gör ülmek icap eder. Fakat asıl bu- nun hava gazi şekline ifrağı sırasındadır ki fiat anormal bir hal kesbeder: Bir ton kömür bizzat bizim hava gazi sirketlerinin hesabma na- zaryan 500 kilo kok, 390 metre mikâbı hava şazı veriyor. Kokun tonu 30 liradan hava gazinin beher metre mikâbı vasati olarak 10 kuruştan nazarı itibare alınırsa bu 20 Biralık kömür, kok ve hava gazı şekline girmekle: Kok bedeli 1500, hava gazı bedeli 3800, beher 50 metre mikâbiı istihlâak için 75 kuruş, saat kirası he- sabile 550 ki cem'an 5850 kuruş eder, Burada fiat tezayüdü mik tarı asgari olarak 300 9ç dir. Vakıâ tesisatım genişliği, buna naza- ran sarfiyatın azlığı bu yüksek fiate sebep gösterilebilir ve bir bakımdan doğrudur da. Fakat diğer taraftan tesisatın genişliğile mütenasip olmıyan sarifyat azlığının da bu fiat yüksekliğinden ile- ri geldiği asla unutulmamak icap eder. Filhakika meselâ yine ayni yerde vasati olarak odundan bin kalori bir kuruşa, taş kömüründe 3500 klaori bir kuruşa, kak kömüründe 1800 kalori bir kuruşa, Hinyitte 4000 kalori bir kuruşa alımırken hava gazında saat kirası da nazarı itibare alınırsa ancak 350-400 kalori bir kurusa alınabil- mektedir. Tekmil bu mahzurlar ve fiat yükseklikleri muayyen devlet ted- birleri ile izale edilir ve hava gazi sarfiyatı diğer kömür memle- ketlerinde olduğu gibi harcı âlem bir şekil alarak kömüre geniş bir sarf mahalli bulunursa muhtemel sarfiyatımız şu suretle he- sap edilebilir: Hava gazi tesisatma müsait büyük şehirler nüfusu takriben 2 milyon olduğuna ve nufusş basına sarfiyat kuvvei muharrike ile beraber ayda 3 metre mikâbına çıkarıldığına nazaran (halen te 30 — —. — n MA R eee eee ça —