1 Nisan 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 11
hafaza ettiği görülür. Bunu şöyle izah mümkündür: Bu gibi mahallerde nakte müstenit münasebetler harice kar- şıdır. Müstahsil, tüccar mutavassıtla mübadele münasebetini nakden ve mübadelenin icabettirdiği teamüller dairesinde temin eder. Halbuki, mıntaka dahilinde ortakçılık tarzında istihsal faaliyetinde bulunan müstahsiller arasındaki istihsal münasebetleri, henüz derebeylik veya toprak ağalığı istihsal şartlarile takyit edilmiş olduğundan mahsul vasıtasile biribir- lerile bağlanır. İçtimat karşılaşmalar noktai nazarından bir iktısatçı için ehemmiyetle tetkike değer bir mevzu olan aortakçılığın Türk köyünde muhtelif şekillerine ve bu şekillerin kucaklarında sentez olarak sakladıkları ve bazı yerlerde doğurdukları yeni münasebetlere tesadüf edilir. Şimdilik tesbit edebildiklerimiz şunlardır: 1 — Ortakçılık, istihsal olunan mahsule her iki tarafın iştirâk tarzına göre degişir: Teprak sahibi, tuhum ve diğer masraflar çıktıktan sonra a — mhsulün yarısını b — Üçte birini yahut üçte ikisini c — Dörtte birini, alır. Kendi Envanteri v.s. ile veya tuttuğu amelesile istihsale iştirak veya istihsali organize etmiş olan ortakçı müstahsilin hissesine de, mahsulün mütebaki kısmı düşer. Anadoluda en mütam ve sistem halinde mevcut olan ortakçılık yarıyarıya ve aynen olan ortakçılık tarzıdır. 2 — Ortakçılık, istihsal olunan mahsulden Aaynen veya nakten istifade olunması şekline göre değişir. İdrak mevsi- minde toprak sahibi, ortakçının istihsal ettiği mahsulden his- sesini aynen değil, hissenin tutarı miktarınca nakten alır. Bu tarz, birincinin daha münkeşif şeklidir. Mahsulün yerini nakte bırakmıştır. Sistem safiyeti bozulmuştur, fakat bu nakit bir icar bedeli değildir. Mahsulün nısfının, yahut üçte birinin yahut dörtte birinin muadili bir paradır. Bu şekli ile bir İstih- sale halinde olan bu tarz, modern İcar ve isticar münasebet- lerine tahavvülü icap ettiren temayülleri taşımaktadır. 3 — İkinci tarzın daha mütekâmil ve icar şekline daha yaklaşmış olanı “kesi,, usulüdür. Müstahsil işlemek için arazi tutarken, mahsulün keşfi üzerinden toprak sahibine maktuan bir miktar mahsul vermegi taahhüt eder. Meselâ toprak sahibi il
