1 Şubat 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 39

beyde bu devletçilik, hiçbir zaman Türk realitesinin tetkikin- den doğan ve bütün prensipleri bu realitenin cihan içinde seyrinden çıkarılarak tavsiye olunan bir iktisadi devletçilik değildir. Bu bahiste Ziya Gökâlp bey, Garpta, bilhassa Fran- sada ifadesini bulan ve iktısadi zaruretlerden ziyade, hissi bir takım esbabı mucibe mahsulü olan Solidarizmin sadece bir nâkili vaziyetindedir. Esasen bunu kendisi de hissettiği içindir ki, Ziya Gökâlp iktısadi Türkçülüğünü, Türk iktısatçı- larından, evvelâ Türkiyenin iktısadi şeniyetini tetkik ve sa- niyen bu objektif tetkiklerden. milli iktisadımız için ilmi ve esaslı bir profram meydana getirmeleri talebiyle bilirir. Aşikâr bir şeydirki Ziya Gökâlptan kül halinde bir millet ik- tısadi görüşü beklemek ve onu bu görüşü bize vermemekle ilham etmek hakkımız değildir. Çünkü Ziya Gökâlp, her şey- den evvel, harpten evvelki Türkiyenin bir nazariyecisidir . Harpten evvelki Türkiye, iktısadi hürriyeti kapitülasyonlar ve mali kontrollarla mukayyet, büyük sanayı memleketlerine ham madde menbat ve açık pazar olan passif ve iptidi bir yarı müstemleke idi. Bu iktisaden tâbi memleketi, bazı bünye değişikliklerine sahne kılan GCenç Türklerin bu hareketleri, milletin iktisadi nizamında bir istihale ile müterafık olmadığı için tabiatiyle sathi kalıyor ve dilekleri bir küçük bur- juva iktisatçılığının görüş ufkunu bir türlü — aşamıyordu. Bu devirde iktisadi görüş sahibi sayılanların bütün cehti; Türkiye ile ecnebi pazarlar arasında, o vakta kadar Iövantenler ve akaliyetler elinde kalan tavassut muame- lelerini bir takım idari tetbirlerle, hiç olmazsa kısmen türkleştirmek ve bu suretle, iktisadi fonksiyonu mahdut suni bir Türk sınıfı mütavassılı yaratmaktan daha ileri geçmiyordu. Bu hava, bir milli sanayı, bir milli transport, bir milli kredi, hulasa bültün şartlarıyle bir milli iktisat sistemi yaratmak arzu ve * temayüllerinin " doğmsına ve yaşamasına müsait bir hava değildi. Daha henüz, mürakabesiz bir idareye, ve taarruzdan masun bir gümrük huduna bile malik olmıyan ve binaenaleyh müstakil bir millet iktisadiyatımn en basit şartlarından ve unsurlarından mahram bulunan kozmopolit bir Osmanlı kala- 39