28 Ekim 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 22

Bir Mülakat Anayasa Tasarısı iphesiz içinde bulunduğumuz günlerin en mühim meselesi, ka kn > ikmal edilmiş ve Milli Birlik Komitesinin tasvibine sunulmuş yen 7 Mayıs inkılabının akabinde teşkil edilen Anayasa Komisyonunun li tefsirlere yol açan mesaisinin meyveleri nelerdir, 11. Cumhuriyetin Anayasası ne şekilde olmalıdır? İşte bu suallerin cevabım değerli bilim adamı Tahsin ei Balta bir AKİS muhabirine kendine has üslübu ile anlatmış bulunuyo Aşağıda olacağız. mülakatın, bâzı istihfamları çözmenize yardım edeceğini ümit etmekteyiz "Anayasa Komisyonu uzun ve etraflı çalışmalarla şüphesiz ciddi bir gayretin mahsulü olan bir tasan ha- zırlamış bulunuyor. Ancak, o tasarının hazırlanmasına bu gibi ilim heyetlerinden beklenen süreden çok uzun bir zaman harcandığı da -4,5 ay- meydandadır. Üstelik tasarının gerekçesi de sayın Komisyon Başkanının be- lirttiği gibi, henüz hazırlanmak üzeredir. Öte yandan, komisyon üyelerinin çeşitli maddelerde farklı görüşle- re sahip bulundukları belirtildiği halde, bunların ne gibi hususlara taallük ettiği de malüm değildir. Kana- atimce, tasarı bu haliyle tamamlanmış sayılamaz. Tam bir fikir edinebilmek için hazırlanmakta olan gerekçe- nin ve muhalefet sebeplerinin bilinmesine ihtiyaç var- dır. Bu gibi ilim heyetlerinin çalışmalarına bir misâl vermek gerekirse, bugünkü Bonn Anayasasının on ta- sarısını hazırlayan ilim ve ihtisas heyetinin çalışması- nı örnek olarak gösterebiliriz. Bu heyet, siyasi tatbi- bulunan ihtisas çük bir istihbarat yerinde toplanarak sıkı bir çalışma ile 14 gün içinde tam gerekçeli bir ön tasarı hazırladı Bu ön tasarıda siyasi meselelere kendisinin karar ver- memesini prensip ittihaz ederek, alınacak siyasi ka- rarlara göre tespiti uygun düşecek maddeleri de alter- natifler seklinde göstermek suretiyle etraflı gerekçeli bir ön tasarı hazırladı. Bugünkü Bonn Anayasasına bu tasan esas teşkil etmiştir. Bizdeki çalışma şartla- rına ve Anayasa Komisyonunun terekküp tarzına göre bu kadar kısa zamanda bitirmesi beklenemezdi Fakat çalışmaların 4,5 ay sürmesi ve üstelik gerekçe- siz bir metin ortaya çıkması da isabetli sayılamaz. “Tasarının muhtevası uzun bir tetkik ve tahlile muhtaçtır. üzerinde ilgililerin çalışmalar yapa rak mütalâalarım öenletmel 1 tabiidir. Şimdilik kı- saca şunları tespit edebiliriz: "1 — ayasa ön projesi, karşılaştığımız Anaya- sa meselelerine inhisar etmesi gereki sada yer alması isabetli olmayan teferruat meseleleri ne kadar hükümler koymaktadır. Bunlar arasında bir teşskilat kanununda dahi yer alması söz götürür hu suslar mevcuttur. Anlaşıldığına göre sayın Anayasa Komisyonu, geçmiş iktidarın yetkilerini kötüye kul- lanmasını göz önünde tutarak Anayasaya kesin ve et- raflı hükümler koymakta fayda mülâhaza etmiştir. Anayasanın bir kısıra meselelerinde, ezcümle temel haklar bahsinde imkân nispetinde kesin ve etraflı hü- kümlere ihtiyaç olduğu şüphesizdir. Ancak, sayın A- nayasa Komisyonu sadece bu bahiste etraflı hükümler koymakla yetinmemiş, Devletin hemen bütün idare teşkilâtını yeni baştan kurarcasına belli başlı idari müesseseleri Anayasa ile bir takım esaslara bağlamak yönüne gitmiştir. Meselâ, Danış tayın ikiye bölünmesi, . bir asırdan beri takarrür etmiş olan Temyiz Mahkeme- si unvanının Yüksek Adliye Mahkemesine çevrilmesi- ni ve çeşitli idari ve adli mercilerin Anayasa ile görev- lerinin tespit ve tâyin edilmesini iltizam etmiştir. Bu kadar teferruatlı bir Anayasa, çok meseleler ortaya çıkarır ve tartışmaların sonu kolaylıkla gelmez. Eğer bugünkü ve yarınki ihtiyaçtan zorlamıyacak, üzerin- de nispeten kolaylıkla anlaşma sağlanabilecek bir A- nayasa istiyorsak, bu ei aşın meselelere ve tefer- ruata el lâzı — Ön e ni ii sakatlığı temel prensipler- de mer. Atatürk inkılâptan ile kurulan cumhu- riyet, bilindiği üzere milli hâkimiyet anlayışına daya- nan demokratik bir cumhuriyettir. Anayasa ön tasa- rısı ise demokratik unsurla zümre unsurunu birleştir- meğe çalışan karma bir cumhuriyet teklif ediyor. Ger- çekten, tasarıya göre Cumhuriyet Senatosunun aşağı yukarı yarı üyesi bir kısım tabii ve tayinli üyelerle bir- likte meslek kurumlarınca seçilen üyelerden, diğer yarısı ise en az orta tahsil görmüş vatandaşlar tara- fından seçilen üyelerden teşekkül ediyor. Demek olu- yor ki ikinci meclis, gerçi doğuş esasına dayanmayan fakat ya meslek veya tahsil gibi hususi ve ayına bir esasa dayanan mahdut bir zümre marifetiyle seçile- cektir. Böyle bir kuruluş mahiyeti itibariyle bir zimre kuruluşudur. Zümre kuruluşu bir nevi aristokrasi de- mektir. Bu İkinci meclis, . meclisle birlikte cum- hurbaşkanım seçecek, hüküm. itikasının fadesi elan bütçeyi izale ve ve kabul edecektir. Bi- rinci meclis demokratik esaslara güre seçilecek, ikinci meclis yakarıda belirtilen zümre esasına göre teşek- kül edecek olduğu ve bunların alınan önemli kararlar- da esas söz sahihi bulunduğu göz önüne getirilirse. örnek tasarının tekklif ettiği sistemi bir nevi "demokratik * AKİS, 28 EKİM 1960