23 Mart 1957 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 21

İNGİLİZ Bâhtsız Süveyş seferinden sonra İngilterede yapılan ara seçimle- rinde İşçi Partisinin kazandığı za- ferler, umumi —seçimlere gidilmesi ihtimaline kuvvet kazandırmıştır. Bu sebeble halen Muhalefette bulu- nan, fakat seçimler yapıldığı takdir- de iktidara namzet İngiliz İşçi Par- tisi, dahilde ve hariçte dikkatleri yeniden üzerine çekmiştir. Kurulduğu tarihten itibaren git- tikçe kuvvetlenen ve üç defa İkti- dara gelip son seçimlerde de çok az bir oy farkı ile kaybeden İşçi Parti- si İngılterenın iç ve dış polıtıkası ile işçi hareketleri uzerınde icra e tiği tesirler bakımından ıncelenme- ğe değer bir mevzudur İngilterede işçi hareketi XVII. Asırda başladığı halde bu hareke- tin ekonomik bir mücadeleden siya- si bir mücadeleye geçebilmesi için X. Asrın başlangıcına kadar bek- lemek icap etmiştir. Siyasi teşkilâtlanma bakımından İngiliz işçi sınıfı XX. Asrın başına kadar 'gecikmiş olmakla beraber, münferid işçilerin ve çeşitli işçi te- ekkülleri temsilcilerinin bilhassa ngiliz Liberal Partisi içinde işçi sı- nıfının iktisadi ve sosyal durumu- nun düzelmesi için parlamentoda giriştikleri mücadele Ççok daha es- kidir. hemen İngılız siyast i âkim ol- hayatında ğını an- devanı ettirebilmiştir. İşçi Partisi kendini hissettirebile- cek bir parti haline gelinceye ka- dar -ve hatta daha sonraları- siya- si sahnede görünen İngilterede Libe- ral ve Muhafazakâr partiler olmuş- tur. İşçi Partisi henüz resmen te- şekkül etmeden işçi menfaatlerı Li- Fabian teşekküllerinin — temsilcileri tarafından korunmaktaydı. Liberal Parti geniş bir kitle teşkil eden ve XVII. Asırdan beri memleketin ik- tisadi hayatında kuvvetli bir rol oy- namağa, bağlamış olan işçilerle bir- leşmek suretiyledir ki, Muhafaza- karlara karşı siyasi mücadelesini yürütebiliyordu. Liberallerin ışçıler- le birleşmesi sebebsiz değildi. imtiyazlarına karşı ik- sahada eşit hak- ediyordu. Binâenaleyh her iki sınıf da toprak sahiplerinin AKİS, 23 MART 1957 İŞÇİ PARTİSİ iktisadi ve siyasi imtiyazlarına kar- şı savaşıp kendilerine de her iki sa- hada eşit haklar tanınması husu- sunda birleşiyorlardı. 1870 ile 1900 yuları arasında İn- gilterenin ıçıne düştüğü "'Büyük Depresyon" da bu bırleşmeyı kolay- laştırıyordu. Gerçekten 1870 yılın- dan önceki 20 yıl içinde İngiliz ka- pitalizmi yaşamıştı. Çünkü bu devirde işverenler devle- tin en ufak bir müdahalesini görme- den ve istemeden, Zzenginleşmelerine en elverişli şartlar altında çalışıyor- lardı. Fakat İngilterenin dünya ça- pındaki sanayi inhisarı, siyasi birli- ğini tamamlayan — Almanya ile A- merika Birleşik Devletlerinin re- kabeti yüzünden sona ermiş ve İngilterede —"Büyük — Depresyon" başlamıştı; Diğer taraftan bu iki yeni devletten, başka Japonyanın da gelişmesiyle, İngıltere, Napoleon harplerinden haiz ulundu- ğu askeri üzerindeki betmişti. Böylece birlikte diğer ileri mem- leketlerle İngıltere Em- peryalizm Bu dev- rede buyuk devletlerden müteşek- kil küçük bir grup dünyayı arala- rında bölüştüler ve yeni bölüşmeler sebebiyle aralarındaki anlaşmazlık- lardan doğan harplar, bunları takip eden iktisadi krizler ve nihayet "iş- çi hareketi" İngiliz kapitalist siste- minin temellerini sarstı: Tek bir şahıs veya birkaç ortak tarafından idare edilen teşebbüsleri; büyük şir- ketler, tekeller, büyük çapta bir malif teşkilât ve mütemerkiz bir is- tihsal metodu tarafından yok edil- di. Böylece toprak kapitalistlerine (capitalistes fonciers), sınayi kapi- talistler (capitalistes İndustrieis) ve mali kapitalistler (capitalistes ara- finanelers ) katıldı ve bunlar sında da ekonomik ve siyasi müca- dele başladı. Demir yerine çelik ve elektrikle yeni makineler gibi modern enerji kaynaklarıma — kullanmağa başlan- ması bilhassa kitlevi istihsal meto- du, "sanayi tekniği"ni değiştirdi. öbür yanlan İngiliz işçi sınıfı da Depresyon devresinde yek vücut olmaktan uzak ve başlıca 3 gruba ayrılmış bulunuyordu: a — İşçi a- rıstokrasıı b — asıl ışçı kıtlesı, e lıfıye olmayan işçi İ ktisadi Depresyon ve her türlü dış rekabet karşısında iş adamları kârlarının devlet tarafından des- teklenip tıcaretın yıne devlet tara- fından — ko zinden sonra New Deal politikasına olduğu gibi taraftar — görünüyor- lar ve bu iki gayenin gerçekleşme- VE BÜNYESİ Adil AŞÇIOĞLU sini İmparatorluğun — yayılmasında buluyorlardı. Bu hadiseler İngiliz siyasi hayatında Liberal Partinin gerilemesi ve buna karşılık Muhafa- zakâr partinin kuvvetli ve bir bütün olarak meydana çıkması neticesini doğurdu. Bu durum Liberal Partinin temsil ettiği sınıfın iş sahibi olmaktan çı- kıp, fabrikalarda işçi, — şirketlerde ortak veya rantiye olması ve İngi- liz sosyal hayatında ikinci plâna düşmesi neticesini doğurmuştu. Çalışanlar arasında bir işçi aris- tokrasisinin mevcudiyeti ve bunların gitgide medeniyet nimetlerinden da- ha fazla faydalanabilmeleri işçi sı- nıfını liberallerle birleşip müşterek bir politika takibine zorladı. Bununla beraber yeni makineler, aztecrübeliişçilerin çoğalmasına ve işçi aristokrasisini teşkil edenle- rin azalmasına sebeb oldukça işçi- ler çeşitli sosyalist teşekküller, işçi sendikaları ve kooperatifler halinde birleşmeğe ve Liberal Parti u gruplar vasıtasıyla kendilerini temsil ettirmeğe muvaffak oldular. Bu hal 1906 yılına kadar sürdü. Bu tarihte İngiliz işçi sınıfı kendi ikti- sadi, siyast ve sosyal emellerinin gerçekleşebilmesi için yekvücut ola- rak bir parti halinde birleşmek lü- zumunu duydu. Bu suretle İngilte- rede mevcut ve liberalizmden Mark- sizme kadar değişik görüşlere sahip işçiler, işçi teşekkülleri ve mahalli partiler İşçi Partisi adı altında bir- leştiler. İngiliz İşçi Partisi istihsal vası- talarını millileştirmek suretiyle İn- gılterenın ıktısadı ve sosyal temel lâlci metod"a gerek kendi bünyesi içindeki gerek dışındaki birçok unsurlarla bu yün- den arası açılmıştır. Bununla bera- ber, İngiliz İşçi Partisi geniş halk kitlelerinin baskılarına ayak uydu- rarak 1917 ihtilâlinden sonra Rus- yada kurulan işçi hükümetini tam mak ve bilâhare bu hükümete kar- şı Polonya tarafından açılan haksız savaşı durdurmak İçin gayret sar- fetmiştir. İşçi sınıfının menfaatleri- ne aykırı bulunduğu için İngiliz çi Partisi "“harp" y desteklemiştir. Fakat. vakit harbe girmişse işçilerden harp, gayretlerine katılmasını istemiş ve birçok defalar Sovyetler Birliği a- leyhinde bulunup ona karşıcephe almıştır İngılız İşçi Partisi bilhas- arksizmin "sınıf mücadelesi"ni, aslında çok mahdut olarak ve za- an man tatbik etmiş, olmakla beraberhıçhırzamanprogramında resmen kabul etmemiştir. 21