1 Ağustos 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 22
az daha daralmakta olması, stokların yığılma seyrini daha şid. detlendirmektedir. 1932 senesinin haziranında Amerikada fiat- ları yükseltme teşebbüsü olmuştu. Fakat bu teşebbüs çabuk baş- tarıkura ederek neticesiz kaldı. Bu ve daha buna benzer tecriihe. ler isbat ediyor ki, piyasayı sumi vasıtalarla canlandırmak bugün. kü şartlar içinde imkânsızdır. 1933 senesi martındanberi Amerika finans mekanizmasımın yeniden altüst olması piyasaya yeni ihti- lâtlar getirdi. Birinci eldeki hammaddelerin tezayüdü hakkında hakika- ta yakın rakkamlar mevcut olduğu halde ikinci eldeki stoklar hakkındaki malümat ancak tahminlere inhisar etmektedir. Tahminen diyebiliriz ki toptan ticaretteki stoklarda tedrici bir tenakus vardır. Bımun sebebi ise, fiatlarır sukutu karsısında toptan ticaret erbabının ellerinde stok bulundurmamak endişe- sidir, 1932 senesinde 1929/30 senesinin stoklarına nazaran ikin- ci elde bulunanlarda beşte bir, üçüncü elde bulunanlarda sekiz- de bir tenakuz vardır, Piyasalarda stokların mütemadi artısşı bize iki devir arasında bir mukayese yapmak imkânını vortebilir: Kapitalismin yüksek çağında (Hochkapitalismus) yani XIX uncu asırda sanayi, ham- madde fikdanından muztaripti. Mütemadiyen genişliyen iç ve dış pazarlara emtia yetistirmek için hammadde kâfi gelmiyordu. Halbuki kapitalismin son çağında (Spaetkapitalismus), yani har- bi takip eden devirde sanayi, hammadde Fikdanından değil ham- madde fazlasından muztariptir. XİX uncu asırın genişliyen pe- zarlarına mukabil harpsonu devrinin kapanan ve daralan pazar- ları devrimize damgasını vurmaktadır. Kanaalımızca dünya fiatlarının yine eski seviyesine, hiç olmaz- sa ona yakın bir seviyeye yükselmesini beklemek hatadır. Fiat- lar düştükçe sukut eden seviyeye intibak etmek için istihsal ve mübadele rasyonelleştiriliyor ve rasyonelleşme ilerledikçe fiat- lar düşüyor. Bunun için fiatların sukutuna pazarsızlıktan maasda sukut eden fiatlara intibak etmek endişesinden doğan yeni ras- yönelleştirme hareketleri de âmil olmaktadır> Bu itibarla eski 82
