29 Ocak 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Yatırımlar Prensipler uğruna a boylu genç adam heye- la terketti. Üyesi olduğu Bütçe Komisyonundan istifa etmişti. Olay, geride bıraktığımız haftanın sonun- da Büyük Millet Meclisinin gösteriş- li binasında cereyan etti. İstifa eden adam, İstanbul Milletvekili (o Suphi Baykamdı. Mesele şöyleydi: Yıllık bütçesi 11 milyon lira olan Elektrik İşleri Etüd İdaresinin Genel Müdürü, Fırat neh- ri havzasındaki birçok imkânlardan biri olan Keban barajı için yabancı firmalara bir rantabilite raporu ha- zırlatacağını ileri sürerek bu yıl büt- çe teklifine 5 milyon liralık ek öde- nek koymuştu. Fakat bu para, mem- leketin ekonomik durumu muvacehe- sinde baraj üzerindeki çalışmaların henüz mevsimsiz olduğu görüşüyle, Sanayi Bakanlığındaki bütçe oçalış- maları sırasında tekliften çıkarılmış- tı. Bunun üzerine kulis faaliyetine girişildi. Elâzığ MN te- maslar yapıldı, bilhassa C. K. M. P. li Nurettin Lliçö. Man bu konuda a sağlandı. Ardıçoğlu aldığı | il- mlarla, Elâzığdaki seçmenlerinin yüzünü güldüreceğini ve ilerdeki se- kaçırmamaya i. Elâzığın diğer m e bazı senatörlerin -bu a tabi' senatör Fikret Kuytakın- imzalarım taşıyan 20 mizah bir önergeyi obek- lenmedik bir şekilde Bütçe Komis- yonu Başkanına sundu. Durum hayli dikkat çekiciydi: Başbakan İnönünün bundan böyle her yatırımın ve bununla ilgili çalışmala- rın . mutlaka Devlet Plânlama Teş- kilâtının onayından geçirilmiş prog- ramlar ve plânlar çerçevesi içinde yapılacağını belirten demecinin üze- rinden henüz 24 saat geçmeden Hü- , Teşkilâtının lerden de fazla -EİE İdaresinin Genel Müdürüydü. İşin aslı Keban projesi nedir? Konunun ta- rihçesi epeyce uzun ve ilgi çekici- dir. Başlangıç, Dersim harekâtına kadar uzanmaktadır. O tarihlerde AKİS, 29 OCAK 1962 Tunceline ulaşan bütün yollar Fırat engeliyle kesildiği için motorize bir- liklerin oaşabileceği köprülerin edilmesi düşünülmüş ve bu eban, Kömürhan ve Murat köprüle- rinin inşasına (girişilmişti. o Keban mevkiindeki e inşaatı şantiyesi - nin yanında o zamanki Müdürlüğü tarafından bir su ölçme istasyonu kurulmuş ve muntazam ölçüler alınmağa başlanmıştı. bu köprünün hemen ası, inceleme yapan mühendisler (tarafından tasarlanan Keban barajı, Fırat nehrinin büyük- lüğü ile mütenasip, dev azmanı tesis- lerden biri olacağı için yatırım bede- li de muazzamdır. Bu sebepten tesi- sin inşası birçok defalar söz konusu edilmiş, fakat yatırımları karşılaya- Sonradan, yanısıra kurulm getirecekti. Yani firmaya, tesisleri, dan gelecekti!.. Aslında elde ne Türk parası, ne de yabancı dövizi bulunmadığı için, seçimlerden hemen sonra, İki tara- fin rızasıyla protokol hükümsüz ad- dedildi. dişesiyle imzayı ça giden" memurlar da derin birer "oh" Çektileri,. 1957 den sonra 1960 seçim sathı mailine kadar EİE İdaresi bu konuda çalışmağa devam etti. An- cak bütün bu çalışmalar Keban da rajının Ki üzerinde mevcu uygun V ekonomik baraj olduğu iü mi dayanıyordu. Halbuki or- Keban Barajının inşa edileceği arazi Geleceği parlak topraklar cak ne iç, ne de dış finansman im- kânları bulunamadığından vazgeçil- miştir. Bu teşebbüslerin ilki 1957 se- çimlerinden hemen önce tantanalı bir şekilde yapılan ihaledir. O yılın Ağustosunda, o İstanbulda (ikâmeti itiyat haline getiren Menderesin çağ- rısı üzerine Bayındırlık Bakanlığının ileri gelenleri acele olarak İstanbula gitmişler ve Keban barajıyla İstan- bul Boğaz köprüsünün inşası konu- sunda bir Fransız firmasıyla proto- kol imzalamışlardı. Bu , memurlar- dan yalnız Orhan Mersinli protokolü imzalamayı reddetmiş ve istifayı ter- cih etmişti. Protokola göre Fransız firması önce tesiri, elde mevcut bulunma- yan, plânlarını ve projelerini hazır- layacak, sonra da tesisleri meydana tasından aktığı arazinin yüzeyi Tür- kiyenin altıda birine yakın olan, dün- yanın en büyük akarsuları arasında sayılan Fırat nehrinin Türkiye top- raklarına bahşettiği geniş ve çok çeşitli imkânların tamamı gözönünde tutulmuyor, Kebandan sâdece elekt- rik üretilmesi ve bunun 1000 kilo- metre uzağa muazzam çelik pilonla- ra asılmış hatlarla taşınması düşü- nülüyordu. erşeyden önce Keban barajının, Fırat nehrinin haiz olduğu birçok. imkânlar arasında en Uygunu ve e- konomik yönden ilk inşa (edilmesi gereken tesis olduğunu ispatlamak gerektir. Bu etüdün ise, her (o türlü sulama, Zirai reform ve diğer bü- tün gelişme imkânları gözönünde tu- tularak oyapıllması şarttır. Ancak 19