27 Şubat 1961 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 33

TİYATRO Londra İngiliz "Kapıcı"sı Londrada yer bulmakta çok torluk çekilen piyeslerden biri de Harold Pinter'in "Kapıcı"sı. Kenter kardeş- lerin sıcağı sıcağına repertuvarları- nadıkları bu kasvetli, lil yüklü piyesi İngilizler çok kuru, alışmadığımız bir oyun tarzı içinde oynuyorlar. Duchess Tiyatrosunda eseri sahne- ye koymuş olan Me Whinnie'nin mi- zanseni daha çok "Godot"nun yarat- tığı o "bekleyiş", olmıyacak, gelme- yecek şeyi bekleyiş havasını kuvvet- le duyuruyor. Aston"u -ağabey- Pe- ter Woodthorpe, Mick'i-kücük kar- deş- Alan Bates, Davies'i -kapıcı- de Donald Pleasence oynuyorlar. Üçü de çok ölçülü, çok sade bir oyunla mâ- sek tonundan çok bakışların, susuşla- rın sessizliğinde veriyorlar. Ama bu üç kişiden Kapıcıyı oynıyan Donald Pleasenee'lIn çok daha tecrübeli (o bir aktör olduğu besbelli. Yerh şive ile donatılmış replikleri pek güzel de- ğerlendiren pitoresk bir kompozisyon içinde nefis bir Cockney tipi canlan- dırıyor. Pinter'in daha önce yazdığı eser- lerden hiçbiri Londrada bu derece rağbet görmemiş, hattâ hiç tutma- mıştır. "Kapıcı" nın birdenbire, bu mevsim kazandığı büyük başarı İn- giliz seyircisinde yeni akımlara, a- vaat-garde tiyatroya ve oyun tarzına gitgide kuvvetli bir merak ve ilginin uyandığını Oo göstermektedir. N “Bütün Mevsimlerin Adamı" Robert Bolt'un Globe tiyatrosunda oynanan am Li "Bütün Mev- simlerin Adam A Man for all Seaaons"- adını RENEE Bunun "har devrin adamı" mânasına gelmediği, daha ilk sahnelerde, "Utopia"mn ün- lü yazarı Thomas More konuşmıya başladığında anlaşılıyor. Robert Bol- tun eseri, tam tersine, "bütün mev- simlerin", yani "her devrin" fırtına- sına göğüs germesini bilen bir idea- listin acı ve ibret verici macerasını ele almıştır. VIII Henry devrinin Reform hareketleriyle ikiye (ayrılan İngilteresini ve kralın ruhani kudre- tini tanımak istemeyen şansölye Tho- mas More'u tanıtmaktadır. Prensiplerine bağlı din ve devlet adamıyla VIII. Henry'yi çatıştıran anlaşmazlık, sâdece çapkın kralın karışım boşamasını, tahtına bir er- kek çocuk verecek başka bir kadın almasını, Papanın boyunduruğundan AKİS, 27 ŞUBAT 1961 Paul Scafield Sır Thomas More rolünde Paul Scafield Sir Thomas More rolünde -belki de bunun için- kurtulmak is- temesini hoş karşılamamasından iba- ret değildir. Asıl önemi olan Thomas Morus'uu kralına karşı gelecek, kel- lesini feda etmeğe razı olacak kadar inançlarına bağlılığıdır. Bu gözle ba- kıldığında, Robert Bolt'un piyesi, za- manımız devlet adamlarına İngiliz şansölyesinin odavranışından ilham alacak şeyler (söylemektedir. o Öyle iken, Londrada, bu eserin aynı sebep- lerle karılarından ayrılan bugünkü bazı Şark hükümdarlarını hatırlat- ması dolayısıyla, aktüel bir tarafı ol- duğunu söyleyenler çıkıyor. "A Man for ali Seasons"u yalnız bu gözle gör- mek yazarın ana düşüncesini pek ba- site irca etmek olur Eser gerek konusu, gerek başrolde ünlü İngiliz aktörü Paul oScofield'in hayran ulunacak kompozisyonu, ge- rek Noel Willman'ın Brecht sistemini andıran yenilikçi mizanseni, Motley'nin, seyircinin gözü 6 değişen, modern dekorlanyla Londra sahnelerinin an başarılı otemsillerin- den biri. Aylardanberi gördüğü bü- yük ilgi de bunu gösteriyor. Bir kadının yarattığı tiyatro İngiliz tiyatrosu, son yıllara kadar, ge lenekçi, yüzdeyüz müsbet sonuç a- lınacak değerlerden başkasına iltifat etmiyen, ticaret tiyatrosunun şuur- ları içinde kalmıştı. Sahneye yeni fi- kirler, yeni ifade şekilleri getirmek, geniş halk yığınlarına hitabedecek konuları işlemek isteyen genç yazar- lar eserlerini oynatacak tiyatro bul- makta güçlük çekmekteydiler. Arta tingham, yahut Coventry gibi şehir- lerdeki bâzı taşra tiyatroları, İkinci Dünya Savaşından sonra fışkıran bu genç yazarlar kuşağının karşılattığı zorlukları gidermeğe çalıştılar. Ama onların eserlerine ideal bir zemin ya- ratan Londradaki "Arts Theatre" ile Royal Court ve Workshop tiyatrola- rı oldu. Bunların sonuncusu bugün Britanya adalarının sınırlarını aşmış olan Joan Littlewood'dur. Yılmak bilmeyen bir tiyatro teş- kilâtçın ve sahne kadını -aynı za- manda rejisör- olan Joan Littlewood, Londranın doğusunda, bir işçi mahal- lesinde, Stratford'dakl Theatre Ro- yal'e yerleşmeden önce, kurucuların- dan olduğu Workshop topluluğunu yaşatabilmek için, İngiliz adalarının çeşitli bölgelerinde çetin mücadele yılları geçirmiştir. Ama bugün İngil- terenin "ileri halk tiyatrosu" olarak anılıyor ve adı .1955 de Paris'te, Mil- letler Tiyatrosunda verdiği otemsil- lerden sonra - yabancı memleketlere sık sık yaptığı turneler sayesinde bü- tün Avrupada biliniyor. Workshop topluluğu bugüne oka- dar 71 eser sahneye koymuştur. Bun- ların arasında, çoğu, Evan Mazcoll, Brendan Behan, Shelagh Delaney gi- bi genç kuşaktan yeni yazarların pi- yesleri, bir kısmı Aristophanes'ten ibsen'e kadar dünya klâsikleri, (o bir kısmı da Shakespeare'den Bernard Shaw'ya kadar İngiliz ustalarıdır. "Serçeler Ötmesini Bilmezler" Workshop topluluğuna bir "halk ti- yatrosu" özelliğini veren elbette sâdece bir "East End" tiyatrosu olu- şu, yâni coğrafi durumu, Londranın doğusunda, bir işçi mahallesinde bu- lunması değildir. Ama belki de, öte- denberi işçi sınıfının temaşa zevkine hitabetmiş olan "Music Hall" nevinin yarattığı tipik bir İngiliz mizahını ve -Coekneylerin yerli şivesiyle-, o ken- dine has bir diyalog seklini yaşatmı- ya çalışmasıdır, öte yandan Joan Littlewood'un sahneye koyduğu eser- lere hakim olan anlayışın umumi mânada "Commedla dell Arte"ye yö- neldiği, dans, müzik ve pandomima gibi halk tiyatrosunun bütün unsur- larından faydalandığı da htr vakıa- dır. orkshop tiyatrosunun son ta- nıttığı yazarlardan biri de, aynı top- lulukta aktör olarak çalışan Stepnen Lewis'tir. İlk piyesi "Serçeler Ötme- sini Bilmezler" -“Sparrers can't Sing"- adım taşımaktadır. Bu, yer yer, "Ayak Takımı Ara- sında" ilk Ahmet Kutsi Tecerin "Kö- şebaşı"sını hatırlatan bir eser. Mü- him tur vakan yok, ama kuvvetli bir havası var. Bu bir İngiliz "Köşebaşı" 1... Temsilin bütün üstünlüğü, Joan 33