9 Ocak 1961 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 27

KİTAPLAR İttihat ve Terakki İçinde Dö- nenler (Anlatan Galip Vi mu Tansu, Tan o Matbaası, ala sayfa, 10 lira) Vardar, Yazan Jnkılâp o Kitabe- 1960 . İstanbul, "İttihat ve Terakki içinde Dönen- ler", adından da anlaşılacağı gi- bi, yakın çağ tarihimize tutulan ışık- lardan biridir. Eser yüzde yüz bir ta- rih eseri midir, kelimenin tam anla- mıyla tarihi vesikaları ihtiva etmek- te midir? Pek yakın bir tarih parça- sının hikayesi olduğu için, şahsi sem- pati ve antipatilerin bu eserin hazır- lanış ve yazılışında yeri olmuş mu- dur, olmamış mıdır? Bütün bu soru- ların cevabım ancak, katı kalıplar içinde çalışmak zorunda olan tarih- çiler verecektir. Bunun ötesinde "İt- tihat ve Terakki İçinde Dönenler" adlı kitap, yakın tarihini doğru dü- rüst bilmeyen, Öğrenmek imkânını da bir türlü bulamayan gençlik için, ründüğünden zevkle takip edilen ve sonunda, iyi veya kötü, mutlaka bir- şeyler öğreten bir kitaptır. Kitabın yazarı değilse bile anla- tanı, İttihat ve Terakki devrine -bir köşesinden de olsa- erişmiş bir insan- dır. İttihat ve Terakki iktidarının he- men sonlarındaki oyıllarda, İstiklal Savaşının karanlık günlerinde istih- barat teşkilâtında çalışmış, dolayısıy- la bir takım olaylara karışmış, bir takım insanları tanımıştır. İşte Galip Vardar bu cephesiyle bildiklerini Sa- mih Nafiz Tansuya anlatmış, Tansu da bunları profesyonel bir yazar ola- rak renklendirmiş, şekillendirmiştir. Kitabın başında, kısa bir iki say- fanın içinde, Galip Vardarın hayatı verilmektedir. (Kitabın sonuna ise Tansu, bir sonsöz yazmıştır. Sonsöz- de Tansu, kitap hakkında şöyle de- mektedir: "İttihat ve Terakki İçinde Dönen- ler tefrikası -kitap daha kitap halin- de yayınlanmadan bir gündelik ga- zetede tefrika edilmiştir-, memleke- tin yakın tarihinde geçmiş dikkate değer ve gizli hâdiselerin içyüzüdür. Güzel fikirlerin, büyük ülkelerin, şahsi ihtiraslar uğrunda nasıl heba edildiğini gösteren ibrete değer bir tarih parçasıdır Osmanlı İmparatorluğu gibi altı Balkanların Oo kaybedilmesi ile nasıl AKİS, 9 OCAK 1961 felâketler serisinin birbirini kovala- dığını, insan hayret ve heyecanla ta- kip etmektedir. 33 yıllık bir istibdadı yıkan bir avuç gencin neticede daha sonra birbirlerine düştüğünü de izah eder. Tarihi, tekerrürden ibaret sa- yanlar bu benzeri vakaları birbiriyle mukayese ederler. Tarih, hakikatte tamamı tamamına hiç bir zaman te- kerrür etmemiştir. Yalnız benzeri hâdiselerin muayyen sebeplerle orta- ya çıktığı ve elini sonuçlara vardığı da muhakkaktı İttihat ve Terakki İçinde Dönen- lerde, Türk tarihinin gerçek anlam- daki ilk siyasi (opartisinin nasıl ve hangi şartlar altında kurulduğu an- latılmaktadır. o Partiden ziyade bir sifasi klüp havası içinde (o kurulan, partici olmaktan çok komiteci usül- leri ile yetişmiş İttihat ve Terakki mensuplarının, Abdülhamit devri ik- tidarını nasıl okapadıkları gerçekten merakla okunacak bir bahistir. İde- alleri uğrunda Kafi dökmekten zerre kadar çekinmeyen, adam öldürmeyi vatan menfaatinedir diye gözlerini kırpmadan yerine getiren bu idealist insanların, aradan bir kaç yıl geçtik- ten sonra nasıl birbirlerine girdikleri, nasıl Halâskâran, Hürriyet ve İtilâf gruplarının doğduğu da gene bu dev- rin, içyüzü pek bilinmeyen, sâdece adı edilen olaylarıdır. Ciddi ve etraflı bir yakın çağ ta- rihimiz yazılmadığı, daha doğrusu yazılamadığı için, meselâ Timurlenk veya Yıldırım Beyazıtın hayatını da- hi mükemmelen bilen Türk gençliği, burnunun dibinde geçmiş bir takım olayları tam açıklığıyla bilmemekte- dir. Bu bakımdan, Galip Vardarın anlattığı, Samih Nafiz Tansunun ka- leme aldığı, hâtıra ile tarih arası bu tip kitaplar, gençlik için, hele anlatı- lış ve yazılışı da bir macera romanı havasında olduğundan merakla oku- nacak kitaplardır. Bunlarda belki ta- rihi hakikatler her zaman yüzde yüz sağlam olmayacaktır, ama gene de merakları kamçılıyacak, tarihi eser- leri okuma aşkım arttıracaktır. 27