31 Mayıs 1958 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

TARİH Ve 1816 yıllarına bundan ötürü Ame- rikalı müellifler "dolandırıcılar fes- tivali" adını vermişlerdir. Para de- ğerinin düşmesi kaçınılmaz hâl aldı. Fiatlar yükseldi. Halk zengin oluyo- rum kuruntusunda idi. Bankalar söz- de yüksek temettü dağıtıyordu. İş hayatına sözde canlılık gelmişti. Te- feciler meydanı boş buldular. Para spekülasyonu ile muazzam servetler kazanıldı. Bugünden yarına kıymetı ne olacağı bilinmeyen yığın yığın kagıt para ortalıgı kaplad an- ka" denilen ismi var cismi yok mües- seselerden çoğunun yerini bile bilen yoktu. Ekserisi iflâs etmişti. Buna rağmen banknotlar tedavülde devam etti. Berberler, meyhaneciler bile banknot çıkaran iş adamlariyle ya- rışıyorlardı Enflâsyonun şerrini çok 'bi Amerikalılar durumu dü- zeltmek için Tradikal tedbirler aldı- lar. Banka muamelelerinin tahdidine gidildi. İkrazlar ve banknot emisyo- nu kısıldı. Krediler daraltıldı. "Yeşil sırtlılar" 1860 senelerinde Amerika maliyesi yine pek müşkül vaziyette idi. Ha- Parlak misaller Yirminci asır — enflâsyonculuğunun en parlak misalini Birinci Cihan Harbi Almanyası Vermıştır 1918 de Almanyadaki para miktarı harpten öncekinin beş misline yük- selmişti. Fiatlar ise hükümet ta- rafından şiddet kullanılarak tespit edildiği için ancak iki — misline çık- mıştı. Fakat harbin sona ermesinden 9 ay sonra, zaruri ihtiyaç maddele- rinin tayına bağlanarak fiatlarının sabit tutulmasına imkân kalmadı- ğından, eşya fiatları yeniden iki mis- line fırlıyarak. bir yıl içinde dört harp yılındakinden fazla . arttı. Pa- ranın biri resmi rayiç, diğeri yabancı döviz kuru üzerinden hesaplanan iki kıymeti ortaya çıktığından, Mark'ın hakiki değerini tâyin etmek halk için son derece güç bir muamma ol- du. Alman hükümetinin dalgalı borç- larım muntazam borçlar hâline kâl- betmesi mümkün olmuyordu. Çünkü vergi tahsilatı dalgalı borçların ancak onda birine yetiyordu. Bunun belli başlı sebebi Alman milletinin hakiki tasarrufunun sıfıra inmiş olmasıydı- Schacht çıktı. Almanyaya sağlam bir para verdi. Son harpten bu yana Batı dünyasında Kolomb Efendinin yumurtasına artık elini sürmeye bile heves eden kalmamıştır. Enflas- yon, sosyal ve iktisadi bir veba sayıl- maktadır. Bu sebeple İkinci Dünya Harbinin ve işgalin enflasyonun ku- cağına attığı memleketler, harp biter bitmez, sağlam bir paraya sahip çık- mak için en büyük fedakârlıkları gö- ze aldılar. Belçika ve Almanya bu- nun en güzel misalleridir. 6 Ekim 1944 günü, Belçika top- rakları daha tamamiyle Alman çiz- mesinden kurtulmadan. Van Acker Hükümeti, para mevzuunda eşi gö- rülmemiş kararlar aldı. Bankalarda- ki mevduatın yüzde 60 1 imha edil- di. Bu suretle para hacmi, — 1936-38 ortalamasının bir buçuk misline ge- tirildi. Demek ki Belçika, kangren olmak istidadım gösteren bir bacağı kesmekte tereddüt etmemişti. Ayni ameliyat, Almanyada müttefikler ta- rafından yapıldı. İkinci Dünya Har- zine hemen hemen boştu. Gümrük Varidatı hiç denilecek kadar azal- mıştı. Kredi tükenmişti. İç Harp do- layısıyla konulan yeni vergilerden ve ihraç edilen tahvillerden elde edi- len varidata rağmen fena halde nara sıkıntısı çeken hükümet,; 1862 de karşılığı olmıyan 150 milyon dolar çıkardı Bu cebri istikraz fiatları yükseltti "Yeşil sırtlılar”" diye meş- hur olan bu banknotların miktarı 1864 te 450 milyonu buldu. Para şiş- kinliği yüzünden mübayaa bedelleri arttığı için, harp masrafı aksi halde olacağından 389 milyon dolar fazla tecelli etmişti. 1860 tan 1865 e kadar beş yıl içinde fiatlar 100 den 217 ve fırlamıştı. Ücretlerin satın alma gü- cü 100 den 66 ya düşmüştü. 1869 yı- lına kadar kâğıda nazaran altın le- hine prim 130'u bulmuştu. O yıl bu miktar bir kaç gün içinde 162 ye ka- dar yükseldi. Hazinenin altın satış- larına başlaması üzerine birden 1357e düşerek, binlerce insanın mahvım mucip oldu. 18 İskambilden para Kâğıt için de döviz olmayınca.. 1922 de kalbur üstü sanayicilerden ve en başta gelen devlet adamların- dan Dr. Walter Rathenau'un öldürül- mesi Üzerine, bir yıl önce 81 Mark eden Amerikan Doları, birden bire 600 Marka kadar yükseldi. 1923 Temmuzunda ise, bir milyon Marka çıktı. 1924 te kabul edilen yeni para vahidi Rentenmark, eski Markın | milyar tanesine tekabül ediyordu. Fakat halkın maneviyata üzerinde bu devalüasyonun yaptığı tahribat hesaplanamıyacak kadar büyük oldu. Orta sınıflar açlık ve çıplaklık dere- kesine sürüklendi, Bebek yaştaki ço- cuklar kâfi gıda bulamadılar, mek- tepler açılamadı, orta ve yüksek tahsil görecek çağdakiler bundan mahrum kaldılar. Berlinde çıkan Germania adlı en büyük Alman ga- zetesi 27 Temmuz 1923 te sinirleri boşanarak figan ediyordu: "Durum, bir diktatörün baş edeceği durum- dur. Ahvalimiz öylesinedir ki, kurşun geçmez zırha bürünmüş, iki elinde tabanca bulunan bir Mussolini'ye ih tiyaç vardır." Bereket ortaya bir Dr. bi zarfında Almanyada tedavüldeki para, altı misli artmıştı. Müttefikle- rin masrafları da tedavül hacmim git- tikçe kabartıyordu Durum tehlikeliy- di. Bu sebeple Batılı işgal kuvvetleri kumandanları Alman parasını ame- liyat masasına yatırmaya karar ver- diler. 20 Haziran 1948 de Dodge plâ- nı tatbike kondu. Bu plânla banka mevduatının ve tedavüldeki banknot- ların yüzde 90 1 piyasadan kaldırıldı! O tarihten sonra Almanya muazzam bir iktisadi kalkınmaya — girişmiştir ve. Mark dünyanın en sağlam para- larından biridir... Batı dünyasında enflasyon hâlen en büyük tehlike olarak karşılanmak- tadır. Geçinme endekslerinde görülen bir iki puvanlık yükselmeler, dev- let adamlarının uykusunu kaçırmak- ta, derhal en enerjik tedbirlere baş- vurulmaktadır. Avrupa İktisadi İşbir- liğine dâhil memleketler, içinde bunun tek istisnası Türkiyedir. Zira bu memlekette fiyatlar heryıl 15-20 pu- van yükseldiği halde, İktidar rotayı değiştirmeye yanaşmamaktadır. AKİS, 31 MAYIS 1958