15 Aralık 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 22

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Polatkan getırılmıştı relerine Ş Bütçe müzake- Aralık sonuna doğ- ru başlanabılmıştı 30 Kasım 1955 de de, Menderes IV. kabinesine tekad dümen Hasan Polatkan istifa etmiş, hakkında tahkikat açılmış ve kabine olmadıgından bütçe gecikmişti. 1956 da ise, istifasının tam yıldönü- münde, Adnan Menderes tarafından Hasan Polatkan tekrar Maliye Ba- kanlıgına tâyin edilmiştir. 1 Aralık günü, Zafer, bütçenin Meclise veril- diğini ve dört milyar civarında oldu- ğunu yazmıştır. Fakat bu haberde, kafi bir rakkam — zikredilememiştir. Ayni gün maliye bakanının radyo- dan yapması mutad konuşma da işitilmemiştir. — Ankara radyo sunu dinliyenler, ancak 6 aralıkta Maliye Bakanının sesini duymuşlar ve 1957 bütçesinin 3.961.507.859 lira olduğu- nu Öğrenmişlerdir. Açık bütçeler Aralık tarihli Zafer 1957 bütçesinin dört milyar civarında olacağını ha- ber verirken. D.P. devrinde hazırla— nan diğer butçeler ibı bu sefer varidat ile masraflarin birbirine denk olduğunu müjdeliyordu " Bu satırları okuyanlardan birçok- tan irkildiler. Acaba hafızaları ken- dılerıne ihanet mi ediyordu? Filha- .P. muhalefette ikan, bütçe a- çıklarını şiddetle tenkid etmıştı 1950 de, herkes yeni hükümetten denk bütçeler hazırlanmasını — beklemişti. Fakat fiiliyatta D.P. bütçelerinin is- tisnasız açıkla kapandığım — hatırla- mayan yoktu Zaferin kafi ifadesinden tereddüde düşen üniversite hocaları ve maliye mensupları, eski bütçeleri açıp bak- tılar. Varidat ve masraf yekünlarını karşılaştırdılar. Hayır, rakamlar za- ferin iddiasını teyid etmiyordu. 1951 den itibaren, bütçeler muntazaman açık Vermişti. Mali sene Bütçe yekünu 1951 234.770.000 — lira 1952 199.4770.000 — " 1953 167.652.000 ” 1954 de, bütçenin varidat ve mas- raf tahminleri, kâğıt üçerinde denk gözüküyordu. Bu nazari denklik, Mu- sul petrollerinden 73 milyon . liralık bir varidat geleceği —ileri sürülerek temin edilmişti. Tatbikatta, bu 75 milyonun santimi tahakkuk etmemiş ve bütçe yüz milyona yakın açıkla kapanmıştı. 1955 de, Meclis arazi vergisi tasa- rısını reddetmişti. Bütçe ehemmiyet- li bir açıkla Meclisten çıkmış ve bek- lenen varidat da elde edilememişti. Maliyeciler, bir Hür. P. milletvekili ta rafından istenen izahat üzerine Mec- liste yapılan beyanı — hatırlıyorlardı. O yıl, masraf bütçesinin 3 milyara dayanmasına varidat 2.5 milyarı biraz aşmıştı. 1956 daki vaziyet ise, cart bütçe- nin yine açıkla kapanacağını göste- riyordu. Hasan Polatkan, 6 Aralık 22 tarihli radyo konuşmasında, sekiz ay- lık varidatın iki milyarı ancak aştı- ğını söylemişti. Bu ilk sekiz aylık tahsilat, gelir vergisinin 775 milyon- luk taksitlerinin büyük kısmını ih- tiva ediyordu. Geri kalan dört ayda petrol gelmemesinden ithalâtın da- ralmasından ve sanayiin sıkışık du- rumda olmasından, fabrikaların ka- panmasından mühim miktarlara ba- liğ olacak bir vergi kaybı beklenmek- teydi. Sene sonunda, hasılatın 3 mil- yardan az çıkacagı ve açığın 300 milyonu aşacağı artık anlaşılmıştır. 1957 de ise, devletin hangi vergi- lerden 4 milyar lira gibi astronomik bir hasılat alacağını kestirmek cid- den müşküldür. Memleket ekonomi- sinden içinde — yaşadığımız. şartlarla, bu kadar para çıkartabilmek fiilen imkânsızdır. Milli Korunmanın piya- sayı sarsması, fena mahsul yüzün- den köylünün az kazanması, ithalâ- tın azalması, petrol darlığının başla- ması, fabrikaların durması ve ticaret haznelerin yıktırılması neticesinde bu sene bilâkis vergiler hasılâtında bir azalış beklenmesi lâzımdır. 1957 büt- çesinde varidatın tahmınlerden çok aşağı kalması mukadder Kalkınma Maddi kıymet - Manevi kıymet haftanın başında, henüz Sarıyar barajının ruhlara verdiği hafif lik ve- törende bulunanlar için- mi- delere verdiği ağırlık kaybolmamış— tı ki hükümet millete yeni bir müjde yi bildirdi: Altı baraj daha inşa olu- nacaktı ve bunların- ihalesi yakında yapılacakti Gerçı arajlar, Sarıyar gibi "Dev eser" olmayacaktı. Bunla- İsmail Rüştü Aksal Rakkamlı muhalif rın üçü güney batıda, biri Aksaray ovasında, biri Tokat civarında, öteki de Büyük Menderes havzasında inşa edilecekti ve altısı 258 milyon lira- ya çıkacak Boyl ece 614 bin dönüm arazi için sulama suyu temin edile- k, 150 bin dönüm arazi taşkınla- ra karşı korunmuş olacak ve 40 bin kilovat takatında santrallerle sene- de 210 milyon kilovat enerji temin edilecekti, Barajlar 1960 ve 1961 yıl- ları arasında işletmeye Haber — radyolarda gayrı ihtiyari dudaklarda bir tebes- süm belirdi. Nasıl eski iktidar yeni İktidara Sarıyar — barajının, projele- rinden parasına kadar bir çok hazır- lığını hediye bıraktıysa, demek bu- günkü iktidar da 1958 seçimlerinde İş başına gelecek iktidara bir hatıra bırakacaktı. Gerçi Sarıyar tek başı- na, bu altı barajın yaptığının fazla- sını yapacak kabılıy tteydi. Ama ne de olsa, 1960'dan sonra faaliyete ge- çecek eserler 1çın bugünden projeler hazırlanması iyi bir şeydi. İyi alâ- metti Havadisin duyulduğu sırada, Sa- rıyar barajı ile alâkalı akisler siya— si sahada Üniversite meselesinin ağır yükü altında çoktan ezilip gıttıgı halde- bir Dekanı bakanlık emrine almak için ne kadar kötü seçilmiş an!- iktisadi sahada hadisenin tesir- leri henüz devam ediyordu. Üzerinde ittifak edilen nokta şuydu: Türkiye. övünülecek bir esere kavuşmuştu. Barajın inşaasına hizmeti dokunmuş herkes türklerin şükran duygularına lâyıktı. Sarıyar ve ötekiler Sakarya, yurdumuzun Zararı git- tikçe artanırmaklardan biri idi. Zaman zaman yatağından taşar, ev- leri yıkar, mahsulü mahveder, insan- ları, hayvanları sürükler götürürdü. Baraj yapılması sebeplerinden biri bu zararları önlemektir. Biri de su- yun boşa giden enerjisini insanlara faydalı hale getirmektir. İşte Sarıyar Barajı projesi de bu iki ihtiyaca ce- vap vermek maksadı ile hazırlanmış- Baraj Ankara Vilayetinin Nallıhan kazası sınırları içinde, Sakaryanın dar bir boğaz içinden aktığı yerde kurulmuştur. Salâhiyetlilerin verdik- leri rakamlara göre Türkiyenin en büyük beton barajı Sarıyardır. Te- mel tabanından itibaren yüksekliği 110 metre, taban genişliği 95 metre. üst seviyede plâtforın genişliği 7 metre ve bu seviyede uzun 250 metredir. Baraj govdesındekl beton hacmi 568.000 M' tür. İki senede dö- ü biri 10 katlı ve 20 daireli 570 apartman inşasına ye- terdi. Kuvvet tünelinin başındaki su al- ma kulesi memleketimizdeki en yük- sek betonarme binadır. 70 metrelik yüksekliği ile Beyazıt ve Galata ku- lelerini geçmektedir. Hem bir emniyet supapı hem de bir su haznesi vazifesini gören — 29.000 AKİS, 15 ARALIK 1956