25 Ağustos 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 25

— 34 — — , kra —. v / “ MUSİKİ Benesch'in dans kaydetme usulunden bir örnek cisco Operası eseri ilk defa olarak sahneye koyacaktı, Zaten bu sıralar- da bası Avrupa operalarında da bu eseri canlandırma — temayülü vardı. Leylâ Gencer'in Amerika başlan- gicim tanınmamış bir eserle yapması dikkat çekme — bakımından bilhassa müsait bir zemin hazırlıyordu. Eser rağbet görür de daha sık temsil e- dilmeğe başlanır ve repertuarın mu- tad operaları arasına girerse, Leyla Gencer de rolünde tam bir başarı gös- terirse, sanatkârın "unutulmaz bir Francesca" olarak opera tarihine geçmesi bile mümkün olacaktır. Ley- lâ Gencer, San Francisco'da bir de repertuar — operası — oynayacaktır: muhtemel olarak "La Traviata"... Sanatkârın önümüzdeki mevsim için diğer angajmanlarının en mühi- mi, Milano'nun La Scala operasında vereceği temsillerdir. Ya, Ankara Devlet kendisini ne zaman, hangi eserde dinleyeceğiz? Leyla — Gencer "Yeni programı daha görmedim; Operası'nda operanın programını enüz kimse bilmemektedir Bale Yeni bir yazı usulü Asırlar boyunca, — bale yazma sa- natının gelişmesine — engel olan şey, dans hareketlerini kaydetmenin, musiki notalama gibi kolay ve kesin bir usulü olmayışıydı. Şimdiye kadar birçok kayıt sistemi icat edilmişti. Fa- kat dansedenlerin vücut hareketleri- ni zamanın tek ve mekânın ü tu içinde kaydetme halledilmez bır güçlük arzediyordu. Bir sistem basit olduğunda, kesinlikten mahrumdu ve eksikti; kesinlik ve tamamlık isten- dıgınde hem yazması hem de okuma- sı oO derece güç bir yazı elde ediliyor- du ki hem koregraflar, hem de dans- çılar ümitsizliğe düşüyorlardı. XX. asırda modern dansın ge- lişmesi, Rudolf von Laban adlı bir Alman tarafından — icat edilmiş bir sistemin doğmasına yol açtı. Laban, hareketleri istikamet -ileri, sol, sağ, AKİS, 25 AĞUSTOS 1956 Kargacık burgacık s. ve seviye -aşağı, orta, yukarı- bakımından tasnif etmekteydı Sem- bollerini de, vücudun muhtelif kısım- larını bu tasnıf dahilinde hareket e- der şekilde tesbit etmişti ve şakulı bir porte üzerine — yazıyordu. sonra muhtelif memleketlerde bır— çok dansçı ve dans öğretmeni, La- ban sistemine dayanarak çeşıth dans notalama sistemleri kurdular. İngil- tere'de Laban sistemi üç ayrı şekıl— de kullanılmaktaydı. Amerika'da bu bakımdan daha fazla birlik vardı; Laban sistemini doğrudan doğruya baleye tatbik için birçok çalışmalar yapılmış ve George Balanchine, La- banotasyon mutehassıslarına bale- lerinden bazılarını bu me gore yeniden kaydetme hususunda sipa- rişler vermişti. Diğer bir sistem de Joan ve Ru- dolf Bfenesch — tarafından geliştiril- mişti.Dokuz yıl kadar önce, operet teşekküllerinde solo dansçı ve koreg- raf olarak çalışan Joan Benesch, e- serlerini basit ve — kesin bır şekılde Benjamın Britten Notaları — karalanacak kaydetme ihtiyacını duymuş, bir res- sam ve musikişinas olan Rudolf Be- nesoh'le beraber yeni bir yazı siste- mi üstünde çalışmaya başlamıştı. Uç yıl sonra Joan Benesch, Sadler Wells trupuna katıldı. Orada Be— nesch'ler,, sistemlerini deneme ve tat- bik imkânım buldular. Kolaylık için, kayıtlarını, bildiğimiz beş çizgili mu- siki portesi üzerine — yapıyorlar ve danstaki hareketleri musikinin ritm- lerine, vurgularına, nüanslarına uy- durarak, doğrudan doğruya notala- rın altına yazıyorlardı. Yazı tarzla- TI şu esasa dayanıyordu: Bir dans- çıyı portenin tam üstünde arkadan görünmek Üüzere tasavvur ediyorlar ve vücudun mühim kısımlarının - el- ler, dirsekler, —ayaklar, dizler, baş, vs. - bu durumda tam gorunuşlerını kesin olarak — çiziyorlardı. Böylece dansçının duruşunu üç t içinde kolaylıkla kaydetmek ve — okumak mümkün oluyordu. Bu usulü geliş- tirerek hareket hatlarını da kaydet- meğe başladılar. Nihayette dansçıla- rın tek veya grup halinde hareketle- rini, — dolaşışlarını, — istikametlerini herbir dansçının muayyen bir anda sahnedeki mevkiini gösteren "partis- yonlar" meydana getirdiler. Geçen hafta Sadler's Wells balesı gelecek ay zarfında Covent Garden' de temsil edilecek "Pagodalar Pren— si" adlı yeni bir balenin provalarını, yapmaktaydı. Bu eser, İngiltere'de sahneye konan, üç per- delik ve bütün bir temsili 1ggal edej cek ilk yeni baleydi. Fakat önem: bundan ibaret kalmıyordu. "Pagoda- lar Prensi" nin John Cranko tarafın- dan hazırlanmış koregrafisi, baştan aşağı Joan Benesch tarafından bu Benjamir Britten tarafından yazılmıştı Brit- ten, doğu seyahatinden döndüğünden beri bu eser üzerinde çalışıyordu Musikisini meydana çıktıkça, kısım kısım koregraf Cranko'ya gönderi- yor, oda Joan Benesoh'in yardımıyla koregraüsını kaydediyordu Böylece i bir dans kaydetme sistemi, ilk defa sahneye, konacak büyü bir ba le vasıtasiyle resmen kullanılmış o luyordu. 25