25 Ağustos 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

proforma — faturaların, o memleket piyasalarındaki toptan alış fiyatla- rına uygunluğunu tesbit edecektir. Bu tesbit yapılmadan herhangi bir şekilde mal ithaline müsaade olun- mayacaktır". Bu sayede bütün it- halât santralize edilecek ve bunun neticesinde memleket için lüzumlu maddelerin en ucuz bir şekilde ithali imkân dahiline — girecek, döviz ka- çakçılığının önüne geçilecekti. Kısacası, ihracatımız artıyordu. Bu bize ihtiyacımız olan dövizi sağ- layacaktı. Elde — edeceğimiz döviz- lerle hem borçlarımızı ödeyecektik, hem de mal ithali imkânını bulacak- tık. Üstelik bu ithalatı, yeni kuru- lacak olan yabancı memleketlerdeki fiat murakabe komiteleri sayesinde en elverişli — şartlarla — yapacaktık. Döviz kaçakçılığı, gene aynı komite- ler sayesinde Önlenecek, bütün dö- vizlerimizi memleket ihtiyacı için harcayacakt lmeyen geçici — darlıkların bunalttıgı vatandaşlar derin bir ne- fes alsalar yeriydi. Sonra daha baş- ka iktisadi ve ticari meselelerde de bazı müjdeli haberler almak ümidi- ni de bu vatandaşların alacak hesa- bına yazmak mümkündü. Nitekim Ekonomi ve Ticaret bakanı, "diğer iktisadi ve ticari mevzular ve hü- kümetin takip etmekte olduğu kuv- vetli ekonomik politikanın ana hat- ları ve prensiplerini İzmir Enter- nasyonal Fuarının açılış merasimin- de yapacağı bir konuşmada efkârı umumiyeye açıklıyacağını" — söylü- yordu. A. B. D. Fiatlar yükseliyor merıkan çelik işçilerinin giriştik- leri n grev hareketinin netice- sinde ışverenlerle beraber Amerikan ekonomi de ğıir kayıplara uğra- ekonomisinin ilk halde- istihsal edilemeyen çelik mıktarı 8 milyon ton tahmin edil- mektedir. Bunun pek tabit bır netı— cesi olarak çelik stokları bü öl- meğe yüz tutmuş, çelik kul- lanan butun sanayi kollan bundan müteessir olmuştur. İkinci kayıp, ye- niden çalışmaya başlayan fabrıkala- rın uzunca bir müddet andı- KONTROLLARI at ister istemez düşecektir. Her iki durum, yanı "m lazlıgı - para çokluğu" ve "mal uğu - para azlığı" tehlikeli — alâmetler sayılır ve hast ıktısadı ıyıleştırecek ted- birler duşu Eğe a- lep, yani satılacak mallarla satın alma gücü, biribirlerini karşılıyor— larsa ıktısad” hayatta bir muvaze ne var zaman f'ıatlar nis- beten kararlıd Z ve talebın birbirine uyması, fiat istikrarının bozulmaması için gerekli başlıca şartlardan birisi re- kabet serbestisinin korunmasıdır. Rekabeti zorlayan sebebler - Mese- lâ bazı istihsal dallarında meydana çıkan tekeller - fiatlarda sunı de- gışıklıklere sebeb olabili İşte çeşitli sebeblerle üatlarda yuk dalgalanmalar, yük elışler goruldugu iktisadi mu vazenesizlik devirlerinde devletin daha çok aşvurabileceği — siya- set, bu fiat siyasetidir. — Fiat sıyasetının gayesi Hatlarda nisbi bir istikrar sağlamak, rekabeti guçleştıren şartları değiştirmeğe çalışmak, bu arada tekellerle mü- cadele etmek ve bir de müstehliki veya müstahsili korumaktan iba- rettir. Bu gayelere ulaşmak için çeşıt- li çarelere başvurulabilir. Bunlar- dan bazıları Hatlara dolayısiyle le- sir eder. Rekabet serbestisini koru- mağa çalışan tedbirler bunlardan- dır. Bazıları da atlara doğrudan doğruya tesir ederler kı bunlar da Milk Korunma nununun u- nu teşkil eden tedbirlerdir. Hakika- AKİS, 25 AĞUSTOS 1956 kanun, Hatlardaki şişkinliğin iktisadi sebeplerden çok ahlâki se- beplerden ileri geldıgı gerekçesıne dayan hükümler- le ıktısat ve ticaret hayatımıza ah- lâkın hâkim kılınacağı ileri sürül- müştü. Fıatlar üzerine doğrudan doğ- ruya tesir etmek isteyen bir hükü- metin kullanacağa t'ıat sıyasetı ted- brlerı başlıca etrafında toplanabilir. Birincisi kar hadleri- ni tesbit etmektir, ikincisi narh koymaktır. Üçüncüsü de belli fiat üzerinden dağıtıma tâbi tutmaktır Bugün bunların üçü mleke- timizde tatbik edılmektedır Tatbık sahasının -genişliği bakıımndan önemlisi birinci — grup tedbir- lerdir.. Bu çeşit tedbırlere ya- İ hadlerinin teshirine fi- atların boyuna yukseldıgı enflas- viri d vurulur. tedbir enflâsyonun sebebı olmak gereken aşırı talebe karşı değil, ba- zı asın kârlara karşı alınmaktadır. Fıatların yükselmesindeki sebebi rz ile talebin uyuşmamasında de- gıl de bazı kimselerin daha fazla ka- zanma hırslannda görünce bu yola dilmesi maküldür. Ancak kâr had- leri tesbıtı tedbirinin olsun, narh vı dağıtım tedbirlerinin olsun başarılı olabilmeleri bazı bakımlardan çok güçtür. Hatta diyebiliriz ki derde derm ulmak, arz ile tale- bi ulaştırmak imkanları aranmaz- sa fiat siyasetinin tek başına fay- dalı olması imkânsız Enflâs, cu baskının uygun tedbırlerle hatif— letilmesi mümkün olduğu —kabul İKTİSADİ VE MALİ SADADA manla çalışmak rum kalmalarından doğuyordu. sebeple önümüzdeki istihsali göstermek Zzorundaydı. imkânından mah- Bu aylarda çelik normalin altında bir seviye Bunlar gerçekten büyük kayıplar- dı. Fakat iş bunlarla kalsa çok — ucuz atlatılmış Çünkü — Amerikan halkının korkusu çelik fiatlarının bütün fiatların da bu a uydurması, yani enflasyon idi. merikada eski bir inanış vardı : Ç enflâsyonun lik fiatlarının artışı, başlangıcı demekti. grev sayılabilirdi. esas artması, a Bu korkunun yer_siz olmadığı da- a grev sırasında bir laşılmıştı. Fabrikalar, nı artırmağa hazırlandıklarını dirmişlerdi. de bu artış kendini gostermışdı çelik müstahsillerinin en büyüğü kere daha an çelik fiatları- bil- Nitekim son hafta için- VE. O- lan United States Steel Corporatıon cikmiyeceklerdi. Bu fiat yükselmesi, Amerikan e- konomisinde bir müddettir hissedi- len enflâsyoncu şüphesiz — hızlandıracaktır. edılse dahi fiat siyasetinin iyi ne- ce vermesi kâr hadlerine esas 0- lacak maliyet unsurlarının az çok doğru olarak tesbitine ve narhdakl isabet derecesine bağlı olacaktır. Üstelik fiat konrollarını sağlaya- cak teşkilâtın da çok bilgili, çok dü- rüst kimseleri çalıştırarak azami derecede tesirli olması gerekecektir. Başka tedbirlerle birlikte tatbik edilen iyi bir fiat konrol sisteminin faydalı olacağı - şüphesizdir. Fakat arda belirtilen şartlar gerçek— leşmemışse bu siyaset memleke konomisine büyük zararlar verebılır ticari büsbütün bozulabılır İstihsal sahasında duraklama, azal- ma görülebilir.. Çünkü bu' kısım müteşebbis ve sermayedarlar ser- mayelerını pıyasadan çekebıhrler ve daha fazla niyetli gör- duklen fakat memleket ekonomisi için daha z faydalı ış sahalarına kaydırabılırler -Zaten aye kıt- ından e tihsal azlıgından Ö- turu has olan bir iktisat düzeni içinde bu hal hiç de memnun edi- ci olmayan neticeler verebilir. Me- selâ işsiz sayısı artmağa başlar Çalışman istenip de iş bulamayan işsizlerin sayısı ise bir iktisat dü- zeninin hasta veya sağlam olduğu- nu belli eden en şaşmaz ölçüler- dendir. Fiat konrollarının faydalı olabıl- mesi, arz ile talep arasındakı vazenesızlıgın sebeplerini yok et mege çalışan dıger ıktısadı tedbırle- mevcudiyeti nisbetinde müm- ür. baskının artmasını Çünkü