15 Ekim 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 15

resmi dövizden çok daha yüksek rayiç- lerle döviz satılmaktadır. Türkiye'deki sabancı nakliye şirketleri Türk parası i- le bilet satarken resmi rayiçle katiyen a- lâkası olmayan, ondan kat kat yüksek navlun ücretleri talep etmektedirler. Bun ların her biri ayrı ayrı sahalardaki kısmi devalüasyonlardır. Gazetenin bildirdiği gibi bir turist dövizi ihdas edilirse hu safhalara bir yenisi daha ilâve edilmiş o- lacaktır. Milletlerarası sahadaki iktisadi mü- nasebetlerimizin gün geçtikçe daha bü- yük bir kısmı Türk parasının resmi ra- yıçten düşük kıymetleri ile yapılmakta- dır. Bu durum devalüasyonu gittikçe daha kaçınılmaz İhale getirmektedir. Şim- diki halde milletlerarası sahadaki iktisa- di münasebetlerimizin ne kadarının hu- susi rayiçler üzerinden yapılmakta oldu- ğunu bilmiyoruz. Tediye muvazenesi du- rumumuzu gösteren teferruatlı malümat bir devlet sırrı olarak hassasiyetle sak- lanmaktadır. Paramızın kıymeti dış pi- yasalarda hergün biraz daha düşmekte- Bir çok memleketlerde kur dışıdır. edildiği memleketlerin hiç biri- ise resmi Trayiçteki kıymetin üçte birinden yukarı kıymete sahip değildir. Geçenlerde Türk Parasının kıymeti- nin korunmasına dair yeni bir kararna- me çıkarılmıştır. Kararnamenin Türk Parasının kıymetini arttırma — yolunda bir tesir yapabileceğini düşünmek doğru olmaz. Nitekim karaname çıktığı gün- den bu vana paramızın kısmetinde müs- pete doğru hiç bir değişiklik olmuş de- ğildir. Bundan başka da Hükümetin pa- ramızın kıymetinin korunması yolunda ciddi bir takım tedbirler aldığına veya alacağına dair bir belirti görülmemekte- dir. Anlaşılan paramızın kıymetinin düş- mesinin durması ve yükselmeve başlama- sı için Başbakanın sık sık anlattığı müs- refah devrini beklemekten başka çâre yoktur! Turist dövizi belki sevyahlarla ve turizmle alâkalı meselelerde zahiri bir kolaylık sağlıyabilir.. Fakat bu — mevzu- daki ana meseleler mevcut olmakta de- vam edecektir. 5S0 milyon daha Maliye Bakanlığı Amortisman ve di Sandığı yeniden elli milyon lırahk tahvil çıkarmak üÜüzere ilânlar yapmıya başlatmıştır Ellı mılyon hralık tahmil 17- 3 faizli ve yir 25 faizli olarak ıkı kısım halinde satışa çıkarılacaktır. Çıkarılacak tahviller hak- kında Amortisman ve Kredi Sandığı Ge- nel Müdürü bir konuşma yapmıstır. Ge- nel Müdürün konuşmasında tahvil ihra- cının esbabı mucibesi olarak, — yurdun sür'atle kalkınmasını teminen sanayi, maden, ulaştırma, enerji ve su mevzu- girilen faaliyetlerin son yıllar- da iktisap ettiği vüsatin daha — büyük meblâğlara ihtiyaç hissettirmesi gösteril- miştir. Genel Müdür Sandığın faaliyet- AKİS, 15 EKİM 1955 leri hakkında da izahatta bulunmuştur. çıkarılan tahviller Maliye Ba- kanlığı Amortisman ve Kredi Sandığının çıkardığı ikinci seri tahvillerdir. Hatır- larda olduğu üzere sandık 1953 Temmu- zunda faaliyete geçmiş ve ilk olarak ge- çen mart ayında 965 faizli 60 milyon li- ralık tahvil çıkarmıştı. Amortisman ve Kredi Sandığının e- sas vazifesi, alım ve satım şeklindeki müdahalelerle devlet tahvil piyasasının tanzimli ve devlet borçlarının tahvil, tah- kim ve itfasıdır. Bunun yanında kuru- luş kanunu ile kendisine yurdun iktisa- di kalkınmasında faaliyet gösteren bazı müesseselere uzun vadeli program ihti- yaçları için ikrazda — bulunmak vazifesi de verilmiştir. 17 Ekimde satışına başla- nacak olan tahviller sandığın hu vazife- sini ifa edebilmek için gerekli parayı temin edecektir. Sandık ilk kurulduğu zaman bu iş- lerle meşgul olanların üÜümidi, sandığın kredi genişlemelerinin önüne geçecek şe- Rakamlarla Oyun Maliye Bakanı bir beyanat ve- terdiğini bildirmiştir. fadesine göre «1955 yılının ilk yedi ayında yapılan tahsilat 1 milyar 575 milyon liraya yukselmıştır 1954 mali yılının ayni devresi çinde | milyar 298 milyon lira tah- sil edilmiş olduğuna göre 1955 yı- lının ilk yedi ayı içinde bir yıl Ööncesine nazaran 277 milyon lira fazla hâsılat sağlanmış bulunmak- tadır.» akikaten Maliye Bakanının rakamlara göre mali . Fakat acaba hakiki o- larak durum bu mudur? Bunu mutlak rakamlarla değil nisbi ifa- delerle göstermek lâzımdır. — 1954 malt yılının masrafları tornamı 2.288.417.501 idi. Mali yılın ilk ye- di ayında toplanan 1 Milyar 298 milyon liralık hasılat bunun 2556.7 sini teşkil ediyordu. Halbuki bu yıl masraflar toplamı 2.940.727.278 liradır ve toplanan 1 milyar 575 milyon liralık hasılat bunun M54,5 ini teşkil etmektedir. Demek ki gecen mali yılın ilk yedi avında masrafların 9656.7 si- ni karşılayacak hasılat toplanabil- mişken bu yıl ayni devrede ancak 254.5 ini karsılayacak hasılat top- lanabilmiştir. Yani geçen seneye nazaran 202,2 lik bir azalma var- dır İKTİSADİ VE MALİ SAHADA kilde hareket etmesi ve iktisadi hayatta- ki fazla likiditeyi emmesi idi. Fakat kı- bir zaman sonra bu ümitlerin boş ol- dugu anlaşıldı. Amortisman ve Kredi Sandığı bizzat kredi genişlemesine sebep olacak yolda faaliyete Sandığın doğrudan doğruya Bakanlığına bağlı olması, Maliye Bakanlığının dola- yısı ile icra uzvunun tesiri altında kal- masına, bu yüzden de iktisadi kaygular- dan ziyade siyasi kaygularla hareket e- dilmesine sebep olmaktadır. Sandık kurulduğu günden bu güne kadar 262 milyon liradan fazla ikrazat, 78 milyon liradan fazla da plasmanda bulunmuştur. Bunlar işin kullandığı kay- naklar esas olarak bankalar mevduatının karşılık olarak ayrılan 2620 e ge- çen mart çıkarılan 60 milyon liralık tah- vilden elde edilen gelirdir. nkaların mevduatının 220 sinin ayrılarak karşılık olarak Amortısman yatırılması şeklindeki kanuni hükm sebebi sadece Bankaların emniyetini te— min etmek değildir. Bu karşılıkların ay- ni zamanda, bilhassa enflâsyon halinin mevcut olduğu zaman fazla kredi geniş- lemesinin önüne geçmek gibi bir fonk- siyonları da vardır. Fakat bunun tama- men aksine hareket edildiği görülmek- tedir. İngiltere Londra borsasında canlılık Londra borsasındaki en ufak re- bir anda değiştiriverir. binası City diye isimlendirilen ve için- de bankaların toplandığı semttedir. Bu dra şehrının en eski metrosu istiyen kımsele jaketataylı, u - yüzlerce k görürsünüz. Bu adamlar yer altı trenin- de seyahat ettikleri dakikalar sırasında bir an bile etrafla meşgul olmayıp çoğu zaman bir gazete okur veya ellerindeki çip Stock Exchange diye isimlendirilmiş olan borsa binasına dalarlar. Bu adam- lar borsada menkul kıymetlerın alıcıları ve satıcıları dir. Arada bi daha telaşcı lacivert elbiseli ban kimse- ler görülür ki onlar da menkül kıymet alıcısı ve satıcısı olmak üzere staj gören derklerdir Geçen haftalar zarfında Londra halkı mseleri eskisine nazaran daha te- laşlı, bazılarını eskisine nazaran çok da- ha güler yüzlü gördü. Silindir şapkalı, 15