25 Haziran 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 11

İKTİSADİ VE MALİ Dış Yardım Adnan Menderes Kredi peşinde Kredi meselesi ÜUç haftalık müzakerelerin konusu- u teşkil eden, Amerikadan 300 milyon dolarlık kredi talebimiz bir Amerikan ajansının verdiği — habere göre reddedilmiştir. Şu — günlerde memleketimizde rejimin ana davala- rı bir tarafa bırakılmamakla beraber, üzerinde en çok durulan, sözü edilen mesele bu. Basında, Hükümet ve ikti- dara sempatisi fazla olan çevrelerde ve muhalefet muhitlerinde buna dair bazı noktalarda birleşen, fakat bir çok hususlarda birbirine zıt görüşler ortaya atılmaktadır. Muhalefete ve tarafsız çevrelere bakılacak olursa kredi talebimiz kati surette kabul e- dilmemiştir. Hükümet ise ayni kana- atte değildir. Başbakan beyanatında bunu belirtmiştir. Ama neye istinat ettiği hükümet dışında kimse tara- fından bilinmemektedir. A P. nin Telgrafi Ajansın telgraf haberı üç kısımda talâa olunabilir. 1 — Bugün Turk ekonomısının maruz bulunduğu güçlüklerin teşhis ve tesbiti; 2 — Türk ekonomisinin bu guçluklerden kurtulması için tavsiyeler; 3 — Tür kiyeye, yardım ve kredi temin etmek ümit ve gayretinde bulunurken dik- kat etmesi gereken hususlar hakkın- da bir ihtar. ürk ekonomisi şiddetli bir enf- lasyonun pençesine düşmüştür. İstik- AKİS, 25 HAZİRAN 1955 rarmı kaybetmiştir. Kalkınma hare- ketinde memleketin mal! kudreti a- şılmıştır. Türkiyenin bugünkü te- rayiçleri ile ödenmesi ik- tidarı dışında olan yabancı borç- lara yol Aaçacak mikyasta ba- rajları, — santralları ve — fabrikala- ları inşa teşebbüsü, karşılaşılan güç— lüklerin ortaya çıkmasına sebep ol- muştur. Geçen yıl mahsulün iyi ol- mayışı, durumu biraz daha kötüle- miştir. İçinde bulunulan güçlük- ler geçici değildir. Esaslı ve uzun va- delidir. Bu söylenilenler Amerika yö- nünden red kararının esbabı mucibe- sini teşkil etmiştir. —Ajansın verdiği bilgiye göre Türk heyeti başkanı Zor- lu Dışişleri Bakanlığı, Savunma Ba- kanlığı ve 1Ş Faaliyetler idaresi nezdinde yaptığı temaslarda güçlük- lerin esaslı ve uzun vadeli olmadığmı belirtmiştir. Geçen sene mahsulün iyi olmayışı ve buğday ihracatının yapı- lamaması adı geçen geçici güçlükleri doğurmuştur. Tarafımızdan — ileriye sürülen iddialar kuvvetli görülmemiş olacak ki Amerika, nakit olarak, kul- lanılışı şarta bağlı olmayan 300 mil- yon dolarlık krediyi vermemiş, bu- nun yerine hesapları bu ay sonunda kapanacak olan yardım kalemine (70 milyon) 30 milyonluk bir ilâve yap- mış ve aşağıdaki tavsiyelerde bulun- muştur: 1 — Kalkınma hareketinde mem- leketin mali kudreti aşılmamalıdır. 2 — Bunu temin gayesi ile kal- kınma programı kısılmalıdır — Bütçe denk baglanmalıdır (samimi surette olacak her halde...) 4 — İhraç mallarının rekabet ka- biliyetleri yükseltilmelidir. 5 — İstikrarı temin için, hoşuna gitmemesi pahasına dahi ol- sa, şiddetli tedbirler almaktan kaçı- nılmamalıdır Bu tavsiyelerden sonra bir takım ihtarlar gelmektedir. Türkiye ileride yardım ve kredi taleplerinde buluna- caksa aşağıdaki hususlara dikkat et- mek zorundadır. Talepler Amerika bakımından ancak bu noktalar göz önünde tutularak kabul edilebilir: 1 — Türkiye enf'lasyona karşı ted- birler almak lüzu duymuş mu- dur? Ciddi olarak aldıgı tedbirler ne- ler olmuştu 2 halkın — Masraf'larını gelirlerine göre | ayarlamaya dikkat etmiş midir? ancı memleketlere olan | 3 Yaba vecıbelerını kontrol altına almış mı- Ajans bu haberi yetkili şahıslara atfen verdiğini bildirmekte, — fakat bunların kimler olduğunu açıklama- beyanatında | maktadır. Başbakanın bu noktaya İşaret edilmekte ve ajan- sın ileri sürdüğü iddiaların hakikate uymadığı, daki noktai nazarımızın henüz mü- sait karşılanmamış olduğu ve bu ara- da haberdeki ifade tarzının umumi efkârda üzüntü ve teessür uyandır- bir istikraz akdi hususun- İ SAHADA dığı, ajansın istinat ettiği yetkili ma- kam ve şahısların kimler olduğunun meçhul bulunduğu ifade edilmekte- dir Memleketımızde hükümet bir ta- rafa, yerli ve yabancı mütehassısla- rın ortaya koydukları, hattâ iktidar partisine mensup bir takım yazarlar- ca dahi inkâr olunamayan bir seri va- kıalar vardır: enflasyon, tediye muva- zenesi açıkları, girişilen — kalkınma hamlesinin aşırdığı v.s.. Bunlara se- bep ise şunlardır: bir zamandan be- Tİ pıyasadakı para daima artış gös- termiş, istihlak genişlemiş, — döviz sarfıyatı yükselmiştir. Dış ticaret a- çığı, ithalât mallarına aşırı talep yü- zünden buyumuş, kronık bir — döviz buhranı alıp yürümüştür. Bunun nında ihracat halkın ihtiyaçlarının lâyıkı ile karşılanmasına, kısa vadeli dış borçları tasfiye etmiye ve bir ta- raftan da yeni yatırımlarda bulunma- ya kıfayet edecek derecede gelişeme- miştir. Bu durumda dış Öödeme şart- larında ferahlık yaratmak, kalkınma hamlesini devam ettirmek üzere A- merikadan bir kredi yardımına kati zaruret duyulmasına sebep olan ha- diseler kısaca bunlardan ibarettir. Bu neticenin mesulü kim ve nedir? Elbette ki hükümet ve takip ettiği iktisat ve maliye politikasıdır. Bunu böylece bilmek ve 1958 de unutma- mak lâzımdır. Ama ün münakaşa edilecek mesele bu degıldır Mesul a- ramak yaraya bir deva olamıyacağı gibi, bugünkü şartlar altında bunun pratik bir faydası olacağı ümidi de Fatin Rüştü Zorlu Liberasyon!