1 Kasım 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 25

cadele ederlerken kendi aralarında da ibir takım münasebet- lerde bulunurlar, Bu münasebetler bir nizam ve kaide altında tesasüa eder. Bu nizam ve kaideler, istihsal faaliyetlerinin na- sıl organize edileceğini, islihsali organize cedenlerle istihsale doğrudan doğruya iştirak edenler arasındaki — münasebetlerin şeklini, istihsal olunan kıymetlere muhtelif zümrelerin sureti iş- tirakini ilh. tayin eder. Bunun için bu nizam ve kaideler men- şelerine göre «hukükin (Devlet veya fertler tarafından ihdas edilmiş zecri tabiiyet), «ihtiyari» (fertler arasında serhest an- laşma ve mukavele neticesi tcessüs etmiş rabıtalar), yahut «ör- fi (ticari üsanslar, âadet ve un'ane haline gelmiş rabıtalar ilh.) müahiyetinde olabilir. Bu kaidelerin heyeti mecmuası, «içtimat istihsal nizamın dediğimiz unsuru vücude getirir. İçtimai istih- sal nizamınde biz, cemiyetin sınıfi nescini gürürüz. 3 — İnsanlar istihsal faaliyetinde bulunurken muayyen mak- satlar, muayyen gayeler arkasında koşarlar. Bu maksat ve ga- yeler, tekniğin ve içtimai istihsal nizamının inkişaf seviyesine göre şekil alır. İnsanlar ya zatf ihtiyaçlarının teminini yahut para kazanmayı düşünürler, Birinci sıkta iktisadi faaliyetlerde nafaka zihniyeti, geçim zihniyeti, ikinci sıkta kâr zihniyeti vardır. Binatenaleyh iktisat sistemi dediğimiz zaman insanların muay- yen bir içtimai istihsal nizemı içinde mumyyen bir teknikle ma- işetlerini temin ve bir iktisat zihniyetile hareket etmeleri tarzını anlarız. Fakat her devirde insanlar istihsal kuvvetlerinin inki- saf seviyesine nazaran baska bir teknikle çalıştıkları için ikti- sat sistemleri de devirlere göre değişir. Meselâ Avrupa'da dere- beylik devrine bir esaret nizamının tekaddüm etmesi ve dere- beylikten sonra da kapitalist istihsal tarzının gelmesi gibi. Bi- naenaleyh iktisat sistemleri tarihidir. Devirlere göre değisir. Şarkta derebeylik içtimzi - iklisat sistemini izah ederken gözü- müzün önünde bulunduracağımız metodolojik esaslar bun- lardır (*). Dİ W Sombart'ın <Der modernte Kapltallemussla Merks'dan mülhem. olarak fakat idpallat bir mebdert göre yani İçtimai - iklâsal nizemını iktizadi zihnlye- tin yaratması şeklinâe lekip estiği melodalajik csnslar, iştılahlar bakımındun bizim şemanızu benzerse de bizim şememız burekel, noktası ve kuruluşu bakı- Hundan materyalist bir görüşe Jazmat eder, Cünki bizsce mrayyen bit iktisat zihniyet)! ancak müsyyen hir cemiyet nizemı içinde doğar ve yaşar. 25