1 Kasım 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 22

).T—'Hrı İktisat tetkikleri Sark vilâyetlerinde Derebeylik. İsmail Husrev. Garp hudutlarımızdan kalkarak sark hudutlarımıza kadar bir tetkik seyahati yapsak, yolumuzun üzerinde iktisat ve cemiyeat tarihimize ait muhtelif devirlere, bunların bakiyelerine, kemale gelmiş şekillerine ve rüşeymlerine merhamle merhale tesadüf ede- viz. Bir tarih, âdeta hudutlarımız içinde garptan sarka dogğgru boylu boyuna uzanmış, geçmişi, bugünü ve geleceği aymen yaşat- maktadır. Yolumuz nasıl muhtelif vilâyetlerden geçerse ayni su- retle muhtelif iktisat ve cemiyet mıntakalarından da geçer. Bu bakımdan Türkiye'nin bir tarih topoğrafyasını yapmak lâzım- gelse, harita üzerinde, dünya iktisadiyatile temasta bulunan ve binnetice mübadelerin münkeşif olduzu garp vilâyetlerimizle sahil mıntakalarımızda müasır «kapitalist münasebatler» in, garpla teması nispeten çok aza olan gark vilâşetlerimizde ku- runu vustaj iktisat ve cemiyet tarzlarının (koendi kendine yeten zati iktisat ve derebeylik nizamı), orta Anadolu'nun demiryol- larından mahrum bulunduğu ve sahil arkası nevahisinde ise, şark ve garp vilâyetlerimizdeki cemiyet ve iktisat münasebetleri ara- sında bir intikal safhasına tekabül eden sahaların (kısmen za- ti iktisat ve kışmen mübadele iktisadiyatı unsurlarını taşıyan basit emtea iktisadiyatı ve toprak ağalığı) mevcudiyatini tesbit edebiliriz. Fakat bu yer yer teshit ettiğimiz muhtelif tarih de- virlerine ait iktisat ve cemiyet sistemlerinin ne milli vasıfları ve ne de hareket kanuniyetleri işlenmiş ve izah edilmiş değil- dir. Henüz biz bu cok geniş ve işlenmiye muhtaç milli mevzu- lar karşısında hâlâ pasif ve alâkasız yaşıyoruz. Bu bakir mev- zuların mütenevvi zenginliğine rTağmen fikir adamlarımızın gözleri henüz nazariye kilaplarından ve bu kitapların mevzu edindiği yarp şeniyetinden memleket seniyetine — çevrilemedi. Mermleketi ve memleketin iktisat ve cemiyet nescini tanımadan, 23