1 Haziran 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 27
Verdiğimiz bu birkaç karakteristik misalde ve burada mezilü- bahs etmediğimiz diğer müstakriz devletlerde ( Finlandiya, Danzig, Romanya ilâh. ) müşterek olan cihet, istikrazlar saye- sinde ve Cemiyeti Akvam vasıtasile küçük ve iktisaden geri ve mağlup memleketlerin bütün maliye işlerinin büyük ve galip devletlerin kontorolu altına girmiş olmasıdır. Müstakriz memleketlere gönderilen âli komisyoslar ve müşavirler, bütçe- lerin kabulünde, devlet bankalarının nizamnamelerini sermaye ikraz eden devletlerin menafiine muvafık bir şekilde tadilde hattâ, bazı dahili siyaset işlerine müdahalede tamamen sahibi salahiyettirler. İki misal verelim: Romanya hükümeti nezdinde bulunan M. Rist, geçenlerde hazırladığı son raporunda Romen milletinin menafiinden ziyade mukriz devletlerin menfea'le- rini nazarı dikkate almış ve borçların bilâinkita muntaza- man ödenebilmesi için Romanyada maaşlardan yüzde 50 tevkifat icrasmı teklif etmiştir. Bulgaristan, muhacirlerini is- kân için Cemiyeti Akvamdan istikrax aktettikten sonra, mu- hacirlerini istediği yerlere yerleştirememiştir. Akvam Cemiyeti bu iskân işine müdahale ederek mühacirlerin Romen ve Yu- goslav hudutlarından 50 şer kilometre dahile yerleştirilmesini emretmiş ve bu böyle olmuştur. Bundan maada, yukarda bahsı geçen istikrazların muvaffa- kiyetli neticeler vermesinin sebebini, dünyada bugünkü bünye inhilâline tekaddüm eden iktisadi itilâ senelerinde aramak lâzımdır. Ozamanlar (yani 1929 dan evvelj istihsalde daimi bir tezayüt, dünya ticaretinde dalmi bir inkişaf, işsizlikte mütemadi bir tenakus vardı. Bültün bunlar milli iktisatların dolayısile devlet bütçelerinin gelirini yükseltmiş, tediye ka- biliyetlerini arttırmıştı. Müstakrız devletler, her sene istikraz- ların faizlerini öderken, tediye bilançolarında tahassül eden açıkları, cihan piyasalarına arzettikleri ve daima satabildikleri emtianın ihracatile mükmmelen kapayabiliyorlardı. Bugün cihanın bu vaziyetinde pek esaslı bir tebeddül olduğu her- kesin malümudur. Her memlekette istihsal tenakus etmiş, işsizlik akıllara hayret verecek derecede artmış, zirai emtia fiatları düşmüş, dünya ticareti fevkalâde daralmış binnetice ihraç olunacak emtianm kârlı satış imkânları axalmıştır. Bütün bu hadiseler, milli iktisatların dolayısile devlet bütçe- 271
