1 Ocak 1987 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 22

leri (İng. Filing system), 5) İş kuyruğu (İng. spooling) işlem- leri, 6) Servis programları (Ing. Utiliti- S Çoğu durumda bilgisayar, bir dış donanım biriminden bilgiyi byte'lar halinde almak durumunda kalır - örneğin her seferinde bir byte-. Eğer bu giriş işlemini işletim sisteminin özel programlcık)larını kullanmadan biz yapsaydık, dış donanım birimi ve bil- gisayar arasındaki eşzamanlamayı (senkronizasyonu) da bizim gerçekleş- tirmemiz gerekecekti. Dolayısıyla uy- gulama programımız, dış birim ile bil- gisayar arasında alışverişi sağlamayı amaçlayan bir sürü komutla dolacak- tı, Bu sorunu ortadan kaldırmak ve gi- riş/çıkış işlemlerini kolaylaştırmak amacıyla işletim sisteminin içine giriş ve çıkışı denetleyen programlar eklen- miştir. (Eşzamanlama dediğimiz söru- nun ne denli büyük bir sorun olduğu- nu, bilgisayarlararası haberleşme yap- mayı deneyen ya da diski denetleyen denetim devresini sistem programları yazarak kurcalayan korsan dostlar pek iyi bilirler...) Belirttiğimiz gibi bir dış donanım birimi ve — bilgisayar arasındaki ile- tişim (arabağlantı, arabirim, İng.in- terface), işletim sistemi tarafından sağlanır. Sistem, destek verdiği deği- şik donanım birimlerinin özellikleri- ni kendisi değerlendirir. Örneğin bir BASIC programı yazdığımızda, bu program içinde geçen “print”, “in- put”, *doad"”, “save” gibi deyimle- rin karşılıkları olan sistem program- cıkları, gereken yerlere işletim sistemi tarafından yerleştirilir. Örneğin BA- SIC programlama dilindeki “print” deyiminin hangi programcık tarafin- dan gerçekleştirildiği tümüyle sizin di- şınızdadır ve bu desteğin sağlanması sistem özellikleri uyarınca işletim sis- teminin görevidir. Program deyimle- rinin fiziksel donanımdan bağımsızlı- Bı, işletim sistemlerinin sağladığı temel yararlardan biridir. Küçük ve ucuz mikro bilgisayar sis- temleri, genellikle (donanım ve yazı- lim eklemeleri yapılmaksızın) bir ya da programlama dili için destek verir. Daha büyük sistemler ise yorumlayi- cı (İng. interpreter) ve derleyici (İng. compiler) türlerinde olmak üzere alt (assembly) ve üst (BASIC, COBOL, PASCAL vb.) düzey dillerinin daha zengin kullanımına olanak tanırlar. Bu işletim sistemi tarafından destek sağlanan progğram dillerinin çokluğu, sözkonusu işletim dili için olumlu bir puandır. Örneğin CP/M işletim siste- mi, CBASIC MBASIC, COBOL-SÜ, CIS COBOL, FORTRAN-80, PAS- CAL 2, TURBO PASCAL, HİSOFT C, ASM, M-80, MAC gibi program- lara destek verir. Yardımcı (dış) bellek kullanan her mikrö bilgisayar sistemi, kütük işlem- lerini gerçekleştirecek bir yazılım sis- temine gereksinim duyar. Kütük iş- lemleri ile ilgili kurallar ve varsayım- lar, işletim sistemi tarafından belirle- nir. Dolayısıyla aynı işletim sistemini kullanan tüm kullanıcılar, aynı kütük- leri farklı bilgisayar sistemleri içinde karşılıklı olarak aktarabilirler. Bir mikro bilgisayar sistemi içinde yapi- lan tüm kütük işlemleri, örneğin, 22 F MN 1) Bir kaynak programın (İng. so- ürce program) yazılması, 2) Bir programın derlenmesi (İng. compilation), 3) Sınama verilerinin üretilmesi, 4) Bir uygulama programının çalış- tırılması, kütüklere bilgi yazılması ya da kütük- lerden bilgi okunması ile ilgili işlem- lerdir. Her kullanıcının kendi kütük işle- me programını yazması, açıktır ki, çok pahalı ve karmaşık bir iş olmasi nedeniyle tavsiye edilemez. Sağlıklı bir kütük işleme düzeni, ancak gelişmiş bir işletim sistemi tarafından sağlan- maktadır. İngilizce “spooling'" adı verilen “iş kuyruğu” olgusu, işletim sistemleri ta- rafından sağlanan fonksiyonlardan biridir. İş kuyruğu kavramiının orta- ya çıkması, dış donanım ya da çevre- sel gereçler olarak adlandırılan bazı birimlerin, hız yönünden mikro bilgi- sayara oranla çok yavaş kalmaların- dan kaynaklanmaktadır. Örneğin sa- niyede 300 karakter yazan bir nokta- matris tipi bilgiyazar, | MHz hızında çalışan bir bilgisayara oranla olağan- üstü yavaş sayılır. Dolayısıyla bilgisa- yar, bilgiyazar gibi hızı düşük birim- lerle ortak çalışmanın verimini artıra- bilmek için bazı özel kütük işlemleri- ne gereksinim duyar. Bu kütük işlem- lerinin tamamı, “iş kuyruğu” kavra- mı ile tanımlanmaktadır. Pek çok amatör bilgisayar kullanı- cısı için hız ve zaman aşırı derecede önemli olmamakla birlikte, özellikle işletmeye ve endüstriye yönelik uygu- lamalarda bunun önemli bir öge oldu- ğu unutulmamalıdır. Kısacası birçok bilgisayar uygulaması için mikrosani- yelerin toplamı, oldukça uzun süreleri oluşturabilir. İyi bir işletim sistemi, mikro bilpisayarın ana ögesi olan mik- roişlemcinin aynı anda değişik görev- leri yerine getirebilmesine olanak ta- nır. Örneğin disk sistemi aracılığıyla bilgiyazarda bir kütük yazılırken, mikroişlemci aynı anda başka bir gö- revin gereğini yerine getirebilir. Böy- le bir durum bilgisayar sisteminde iki işlemci olduğu izlenimini uyandırabi- lir. Bu nedenle iş kuyruğu yaklaşımı, eşzamanlı bilgisayar işletiminin bir ör- neği olarak belirtilebilir. İngilizce “utilities'' adı verilen ser- vis programları, yapımcı firma tara- fından işletim sistemi ile birlikte sağ- lanırlar. Bu programları, kullanıcı ta- rafından uygulama programlarının geliştirilmesi, denenmesi ve çalıştırıl- ması amacıyla kullanılırlar. Bazı ser- vis programları, doğrudan doğruya disk kullanımı ile ilgilidir. Örneğin ye- ni diskler, üzerlerinde herhangi bir bil- gi taşımazlar. Bu nedenle yeni bir dis- kin üzerine bilgi yazılması ya da bu diskten bilgi okunmaya çalışılması, bir yazılım hatası ile sonuçlanır. Yani diskler üzerinde öncelikle bazı sistem alanlarının yaratılması gerekir. Bu iş- lemi ise servis programlarından biri olan “formatlama"' programı sağlar. Bu ve benzeri servis programlarıtın sayısı ve becerileri, işletim sistemleri- nin yeteneklerini belirleyen gösterge- ler arasındadır. Bir işletim sistemi, kullanıcı tarafın- dan yararlanılmak üzere birtakım ko- mutlar sağlar. Her komut, işletim sis- temini oluşturan bir program ile ilin- tilidir. Bir başka deyişle bu komutlar, sözkonusu işletim dilinin deyimleridir,