15 Mayıs 1961 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 15

Bir Görüş Yeni Seçim Kanunları Kurucu Meclis, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seç- men Kütükleri hakkındaki undan ve Anayasa- dan sonra, demokratik rejimin temel yapısını ilgilen- diren iki kanunu geçen hafta ele aldı. Banlardan biri “Milletvekili Seçimi Kanunu", öteki , Gumimriyet Se- natosu Üyelerinin Seçimi Kanunu"dur. Her iki kanun da siyasi hayatımıza önemli yeni- likler getirmektedir. Millet Meclisi Oüyelerinin nisbi temsil-yoluyla seçilmesi yeniliklerin en önemlisidir. Nisbi temsil, bir parti in m daha doğru- su bu partinin başındaki bir anın keyfi idaresi- ne karşı, muhalif partilerin “Yıllardan beri ısrarla sa- vundukları fikirlerden biridir. .H.P., azınlıkta iken savunduğu nisbi temsil te- zine, memleketin en kuvvetli partisi halinde bölündü- ğü şu günlerde de sâdık kalmakla, meseleye sadece particilik açısından değil, memleket açısından baktı- ğını ispat etmiştir. Aslında, bir siyasi partinin muhale- fette ileri sürdüğü fikirlere siyasi kuvvet dengesi de- giştiği zaman d?, sâdık kalmasından daha tabii bir şey yoktur. Ancak, bilhassa son yıllarda, prensiplere bağlı- lığın ve e va pa pretini çok çeki miş olan bir memlekette, C.H.P. u davranışı, siyasi hayatımı- zın geleceği bakımından hayırlı bir işaret ve parti he- sabına iyi bir puan sayılmalıdır. Nisbi temsilin, son yıllarda, muhalefet partilerinin ortak dâvası haline gelmesinin sebepleri çoktur. Bu* sistemin çoğunluk sisteminden daha âdil oluşu, çeşitli fikirlerin memleketteki kuvvetleri oranında parlâmen- toda temsiline İmkân vermesi İlk akla gelen sebepler- dir. Memleketimizde uygulanan çoğunluk sisteminin, iktidar partisine ortalama on bin oy karşılığında bir milletvekilliği kazandırırken, muhalif partilere yüz bin oy karşılığında bir milletvekilliği kazandırdığı 1950 ve 1954 seçimlerinde görülmüştür. Muhalefete verilen oy- ların yarıdan çok fazla olduğa 1957 seçimlerinde ise, bir azınlık partisi haline düşmüş olan D.P., milletvekil- liklerinin yüzde yetmişini, geniş ölçüde seçim sistemi- nin adaletsizliği yüzünden, elde etmişti. Ancak, bizi -hiç değilse çoğunluk sisteminden za- rar görmiyecek bir siyasi bünyeye kavuşuncaya ka- dar- Türkiyede nisbi temsilin uygulanmasına götüren başka sebepler de vardır: Nisbi temsil, çoğunluk siste- mine kıyasla, siyasi mücadeleleri yumuşatabilecek bir sistemdir. Buna, dün olduğu gibi, yalan gelecekte de muhtacız. Nisbi temsil, siyasi partilerin şahıs partileri olmaktan kurtulup fikir ve proğram partileri haline gelebilmelerini kolaylaştırır. Bilhassa mahalli politika- cılığı, milli dâvaları unutup mahdut bir bölgenin işle- rini takip etmeyi siyasi hayatta başlıca başarı yolu haline getiren dar bölge usülünün tehlikelerine karşı, nisbi temsilin, milli dâvaları ön plana geçirmekte fay- dalı tesirler lora etmesi beklenebilir. AKİS. 15 MAYIS 1961 Turhan FEYZİOĞLU Nisbi temsilin bilinen mahzurlarından biri, siyasi partilerin sayısını arttırması ve Mecliste bir Pi çoğunluk sağlıyamaması sonucu olarak hükümet buh- ranlarına yol açmasıdır. Ancak, Türkiyenin siyasi bün- yesinde bunu kısmen önliyecek bazı özellikler bulundu- ğu söylenebilir. Öle yandan, aşırı sol ve aşırı sağ tilerinin Anayasa ile yasaklanması, nisbi temsilin if- ratçı partiler yaratması tehlikesini de azaltmış bulun- maktadır. Nisbi 'temsilin parti merkezlerinin otoritesini za- rarlı şekilde arttırması tehlikesine karşı, yine Anaya- samızda ve Seçim Kanunumuzda bazı tedbirler düşü- nülmüştür. Parti merkezlerinin aday gösterme yetki- sinin sınırlandırılması; "merkez adayları"nın gösteril- mesinde il teşkilâtlarına geniş söz hakkı tanınması; seçmene aday listesindeki sırayı değiştirmek ve böyle- ce yalnız bir partiyi değil, fafat o parti listesindeki a daylardan en çok seçilmeye lâyık gördüklerini mek imkânını veren "tercihli oy" usülü, bu tedbirlerin başlıcalarıdır. Nisbi temsilin muhtemel mahzurlarını azaltmak için alınmasını faydalı gördüğümüz tedbirlerden biri de, illerde aday tesbiti işini yapacak olan "yoklama ku- rulları"nı imkân nisbetinde genişletmektir. Bu, kıs- men parti tüzükleri ile, kısmen de yeni Anayasamıza göre çıkarılması gereken partilerin iç bünyeleri hak- aki kanunla sağlanabilir. Geçen hafta içinde Temsilciler Meclisinde ilk mü- zakeresi tamamlanan im Kanı rının getirdiği başka bir yenilik, milletvekillerinin ve Senato üyeleri- nin sayısını dondurarak nüfus artışı ile birlikte parlâ- mentonun hızla genişlemesi ihtimalini ortadan kaldır- malıdır. Nisbi temsille seçilecek Millet Meclisinde 450, çoğunluk usülüne göre seçilecek Senatoda ise, tabii ve mansup üyelerden başka 150 üye bulunacaktır. İki Meclisin ayrı ayrı usüllerle seçilmesi, siyasi hayatımız bakımından bir istikrar unsuru olabilir. Ay- rıca Senatonun 150 üyesinin üçte biri iki yılda bir ye- nilenmek suretiyle, hem Senatoda bir devamlılık sağ- lanacak, hem de vatandaşın nabzını daha sık yokla- mak imkân dahiline girecektir. Ara seçimleri de, son yıllarda olduğu gibi lüzumsuz tehirlere ve münakaşa- lara yol açmadan, iki yılda bir Senato seçimleri De bir- likte yapılacaktır. 27 Mayıs 1961 den önce kesin teklini almasını yü- rekten dilediğimiz bu kanunlarla, Türk siyasi hayatın- da yeni bir devir açılmaktadır. Yeni Anayasaya ve se- çim kanunlarına büyük ümit bağlıyoruz. Fakat, netice- de, her şeyin "insan"'a bağlı kaldığını ve siyasi hayatı- mıza damgasını vuracak olan başlıca âmilin siyaset adamlarımızın seviyesi olduğunu bir an bile hatırdan UVUZ. çıkarmamağa meci