15 Ocak 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 11

İKTİSADİ Tekel Ege tütün piyasası açıldı T ürkiye bir ziraat memleketidir ye zi- rai faaliyetlerin her türlüsü üzerin- de çalışmağa müsait bir memlekettir. Ziraat mı' yapmak istiyorsunuz hudut- suz ovalar geniş bozkırlar göz alabildi- ğine, çalışmak istiyen herkese açıktır, denizlerimizdeki balıkların çeşidi, mik- tarca bolluğu her memleketin sahip ol- madığı bir varlıktır. Meyvecilikten Dört yolda ve Mersin'de yıllık emeklerinin karşılığı olarak zengin olan vatandaşla- rımız gün geçtikçe artmaktadır. Fakat bu değişik sahalardaki zirat faaliyetle- rin hiçbirisinin şöhreti ütünü dar değildir. Osmanlı İmparatorluğu za- manından bu yana bir ziraat keti olan Turkiyenin tütünleri dünyaca tanınmıştı. Alman, İngiliz, Avusturyalı- sı hep Türk tütünü içerdi. Bugün Türk tütününe rekabet eden tütünler vardır. Amerika Birleşik Devletlerinde Virgi- ma tütünü, Yunanistan'da Garbi-Trak- ya tütünleri gibi, Fakat buna rağmen Türk tütünü bugün gene dünyaca şöh- rete maliktir. Tütüncülük ipekçilik gibidir, hiçbir mahsül tütün kadar narin, tütün kadar hassas değildir hattâ ipek bile. Onun, dikim zamanında bir fidan tedariki var- dır, bir dikilişi, çapalanışı, sonra dalla- rından yaprak toplanması «kırılması», sonra uzun iğnelerle inci gibi dizilme- si vardır. Yağmur, sergi zam arımda, çapa mevsiminde ne kadar dostsa o ka- dar düşmandır, çunku ıslanmış tütünün kalitesi ve Trengi bozuktur. Tütünün meşâkketi altı ay sürer, son merhale ka- lıpta' biter. İşte ç el eği böyle bir ziraatten gelırlerını vatandaşlarımızın ıslısma m lâzımdır. malarıyla yerli firmalar tütün mübaya- sına başladılar ve 3- gün içinde Akhisar, Soma, Bergama, Kırkağaç gibi daha ziyade tütün ziraatine ehemmiyet veren kazalarımızda 20 milyon kilodan fazla tütün mubayaa ettiler. Fiatları da hayli yüksek tuttular - 340 krış. Bu durum karşısında evvelce tesbit edilmiş olan 10 Ocak tarihini 1 hafta öne almak gerekti ve 3 Ocakta Ege tü- tün piyasası açıldı. Buna sebep olarak ıilki tütün mahsulünün kıtlığı ve kalitesinin yüksekliği gösteriliyor ve AKİS, 15 OCAK 1955 VE MALİ yüksek fiatla karaborsacılıkla tavsif doğru malları toplıyanlar da itham ediliyorlar. Bu mu değil mi onun üzerin- de münakaşa yapacak değiliz. Yalnız gerçek olan birşey varsa o da bir ay kadar evvel tekel maddeleri üzerinde yapılmış olan zamların ham madde fi- atları uzerınde mıkas etmeleridir. sevinmektedirler. geçecektir ama daha fazla gücünün geçip ğeçmiyeceği Yıllardır Toprak Mahsulleri tenkid edildi buğ- alırsak bu müessesenin finansmanım er- kez Bankasının emisyonunu' kabartmak şüphelidir. Ofısınm fiat baremi Tütün ucuza alınıyor Sigara pahalıya satılıyor suretiyle söylenenler yapmıyalım, — denildi. Fakat hiç kale alınmadı ve neti- Ğ kuruşa buğday yıllık tütün istihsalimizin yüzde 25 inin kaşla göz arasında satılıvermesi hep aksayan para politikamızın değişik yönlerden tezahü- ründen başka birşey değildir Maliye Merkez Bankasının yeni kanunu Paranın iktisâd hayatta — oynadığı büyük rolü ıdrak etmemiş kimse ar- tık yok gibidir. İşte paranın haiz oldu- ğu bu yüksek — değerdir ki pek nazik olan bu müessesenin idaresini Bunlar yalnız para ihraç etmekle kal- mazlar; aynı zamanda, diğer bankalar SAHADA tarafından iskonto edilmiş senetleri ye- niden Iskonto ederler. Bu iki ana hiz- metten gayrı Merkez Bankasının deruh- diğer hizmetler: devlet hazi- ne darlığı, devlete avans verme, ticari bankaların nakdi ihtiyatlarım ' muhafa- za, memleketin madeni ihtiyatlarının muhafazası, takas ve transfer vazifesi, krediyi .tanzim urakabe Merkez Bankasını fıılıyatta «bankalar bankası» iktisadı olurs denebilir ki bir memleket ıktısadıyatının tedviri Merkez Bankasının üzerindedir, çünkü o ban- kalar bankasıdır. İşte bu husus Merkez Bankasının kurulduğu tarihinde de göz önünde tutulmuş, olacak ki mez- kür banka ile ilgili kanunun ikinci mad— Bankasının ğayesi inkişafına yardımdır» Bankası kanununda yapılmak istenen tadilatla getirilecek olan yenilikleri birkaç kalem içinde toplamak mümkündür: © Merkez Bankasının 1960 yı- lında sona eren para ihracı selahiyetini 1999 yılına kadar uzatmak Bugün Merkez 2 — Merkez B asının Hazine muammeleleriyle ılgılı olarak dıger ban- kalardan kredi rıp bütçenin yüzde 15'i karmak; nisbetine çı- reeskont müd- güne çıkarmak. 3 — Ticari senetler detini 90 günden, 120 Sanayi ve maden kredileri için 9 aylık reeskont müddeti ihdas etmek. Merkez Bankası kanununda yapılacak değişiklikle banka esas gaye- sine, yani iktisadi hayatımızın inkişâfı- na ne dereceye kadar hizmet edecektir? Birinci maddenin getirdiği yenılık haizi ehemmiyet değildir. Zira bu tiyaz na- sıl olsa verilecektir. Ortada vadesi bit- mek üzere olan bir imtiyazın temdidi vardır. İkinci maddede yapılan değişik- lik hayli ehemmiyetlidir. Çünkü hazine ihtiyaçları için Merkez Bankasına diğer bankalardan bütçenin yüzde 15'i nis- betinde borçlanma imkânı vermektedir. Bu nokta, üzerinde durulacak bir mese- ledir zira yeni bütçeye göre üç milya- rın yüzde onbeşi 450 milyon eder: De- mek ki devletin dalgalı borçları Merkez Bankası kanalıyla bu sene 450 milyon arlabılecektır Zamanımızda para kıy- ana se- geleni bu dalgalı borç denen meblağın gün geçtikçe ka- barmasıdır. Zira dalgalı borcun kabar- ması ile Merkez — Bankasının emisyon hacminin kabarmasının iktisâdi tesirle- ri bakımından birbirinden hiç bir farkı yoktur. Hattâ bazı iktisat ve maliyeci- ler ikisi arasında bir «correlation» nasebetinin bulunduğundan ve bu mü- nasebetin «memleketimizde bir»e pek yakın olduğundan bahsederler. Rees- kont müddetinin uzatılması da enflas-